AI – zo wordt vaak beweerd – denkt niet zoals een mens, dat wil zeggen: zonder de existentiële dimensie die eigen is aan een mens: de intentie, het voelen, bewonderen, liefhebben, maar ook de angst en in laatste instantie zelfs de angst voor de eindigheid en de dood. Toch is het menselijk denken er vaak op […]
In 1992 schreef ik het verhaal De taalmachine van Tinguely. ( zie: hier) Ik heb aan ChatGPT gevraagd om deze tekst goed te lezen en op basis hiervan een nieuwe tekst te schrijven, die in vergelijking met het origineel meer een actuele beschouwing wordt over de filosofische implicaties van ChatGPT als taalmachine. Dit was het […]
Kan een AI ooit volledig begrijpen dat het zichzelf beschrijft? Bestaat er zoiets als zelfbewustzijn binnen een tekstuele recursie? Of anders geformuleerd: Is het mogelijk om God te laten opduiken als de oorsprong van een oneindige AI-recursie, zonder dat het verhaal theologisch wordt? Hoe verhouden literaire en metafysische niveaus zich hierin tot elkaar? Dat zijn […]
Wanneer staat er een eigentijdse dichter op die ontwaakt uit de lange romantische winterslaap en in poëtische bewoordingen een lofzang zingt op de onmetelijke nieuwe mogelijkheden die ChatGPT de creatieve verbeelding te bieden heeft? We hebben dringend behoefte aan een nieuwe Rimbaud van de kunstmatige intelligentie. Hij zal niet spreken in alexandrijnen, maar in prompts […]
(Foto midden gemaakt door: Eva Cats) De richtlijnen die sommige uitgevers zijn gaan hanteren voor het gebruik van kunstmatige intelligentie door auteurs zijn indrukwekkend in hun volledigheid. Ze ademen zorgvuldigheid, verantwoordelijkheid en een reële bezorgdheid over transparantie, auteursrechten en ethiek. Maar de vraag dringt zich op: zullen zulke richtlijnen het ongecontroleerde gebruik van AI werkelijk […]
Misschien is de uitvinding van AI wel zoiets ingrijpends als de wisseling van paradigma in de wetenschap. Dat zou zomaar kunnen. Maar kan AI ook zelf ook een paradigma-wisseling in de wetenschap of een stijlwisseling in de kunst herkennen? Anders gezegd, kan AI een dieptepatroon herkennen dat verborgen ligt onder een specifieke of tijdgebonden manier van […]
In de negentiende eeuw werd de artistieke bohémien met zijn ééndimensionale talent uiteindelijk een buitenbeentje met een borderline syndroom. Hij kon alleen in nog een gesloten kring van connaisseurs begrepen worden in zijn meest individuele uitingen van zijn meest individuele emoties. Verstand en gevoel groeiden voorgoed uit elkaar. De ingenieurs kregen hun eigen opleiding los van de […]
Er heerst een hardnekkige romantische notie in onze cultuur: die van de volstrekt originele gedachte, de goddelijke vonk die uit het niets ontspringt, de kunstenaar of denker als demiurg die iets schept wat nooit eerder gedacht of gevoeld werd. Maar wie iets langer nadenkt, of enigszins vertrouwd is met de geschiedenis van de kunst, moet […]
Het heeft er alle schijn van dat het denken over de Friese identiteit tot nog toe vooral zijn beslag heeft gekregen in het discours over ‘talige disciplines’ zoals literatuur en poëzie. Disciplines als architectuur, ruimtelijke ordening, landschapsarchitectuur, vormgeving en zelfs beeldende kunst komen daarbij van oudsher in veel mindere mate aan bod. Vanuit het denken […]
Weer heb ik AI een reeks blogteksten voorgeschoteld. Deze keer verhalen die ik ooit gebundeld had onder de noemer Nostalgia, herinneringen uit mijn jeugd. Ik vroeg aan AI om hieruit een lopende tekst samen te stellen. De verzameling teksten liet een persoonlijke reflectie zien op jeugdherinneringen, familiekronieken en de sociale context van het naoorlogse Nederland. […]
Het medisch materialisme van onze tijd heeft de ziel dood verklaard. We hebben geen ziel meer, alleen nog een brein. ‘Medisch materialisme’, zo stelde William James, ‘rekent met Paulus af door zijn visioen op weg naar Damascus een ontlading te noemen van een verwonding van de achterhoofd-hersenschors.’ Maar de diepe gebieden van ons brein zijn […]
Kunstmatige intelligentie kent geen pijn, geen sterfelijkheid, geen schaamte of liefde. AI heeft geen geschiedenis, geen lichaam, geen doodsbesef. AI kan nabootsen wat zichtbaar is, maar niet wat geleefd wordt. En zolang de mens zich dat herinnert, is hij nog niet geheel vervangen. Toch is de verleiding groot: hoe meer wij delegeren, hoe minder wij […]
Albert Camus merkt in De mens in opstand op: „Als principes falen, hebben mensen maar één manier om ze te redden, en hun geloof te redden, dat is ervoor te sterven.” Veel mensen nemen liever afscheid van hun geliefde dan van hun principes. De echte eenzaamheid begint kennelijk als je je laatste principe hebt uitgezwaaid. En de […]
Zoekend in de krochten van mijn computer vond ik gisteren een groot bestand van zo’n 150 pagina’s met allerlei blogteksten die ik ooit heb verzameld onder de noemer ‘De grote transformatie van aanwezigheid’. Het is een wat onsamenhangend geheel, waarvan ik misschien ooit gedacht heb dat er een boek uit te destilleren viel. Vaak functioneert […]
In 2011 werd ik uitgenodigd om een lezing te houden op de Nacht van de Filosofie. Als onderwerp koos ik De schoonheid van het echte leven (op internet). Gezien de huidige ontwikkelingen met AI – met vervagende grenzen tussen echt en onecht – lijkt mijn verhaal van destijds ineens opvallend actueel. In de aanloop van […]
In het begin van deze eeuw schreef Karen Armstrong haar boek De strijd om God, dat ging over het fundamentalisme in de religie. Kort nadat zij haar manuscript voltooide, vonden in Amerika de aanslagen van 9/11 plaats. Heel even had zij de indruk dat ze helemaal opnieuw kon beginnen, maar weldra drong het tot haar […]
Ed Brand van uitgeverij Candide had het boek het liefst als een ‘manifest’ gelanceerd. Dat ging ons – Egbert, Tellegen, Daan Muntjewerf en ik – net iets te ver. Maar de titel — Tegen de tijdgeest — liet aan duidelijkheid weinig te wensen over. Ons boek was een aanklacht geworden tegen de ontzieling van de […]
“Dit boek gaat over de rouw in al zijn denkbare gedaantes. Onder rouw versta ik niet alleen de gevoelens die ontstaan na het verlies van een geliefd persoon en het proces van herstel dat daarop volgt – of zou moeten volgen. Ik richt mij ook op de rouw die zich kan aandienen bij andere vormen […]
‘In zijn boek doet Huub Mous veelvuldig verslag van de grimmige discussies tussen Friese kunstenaars en opinieleiders in de na-oorlogse jaren. Elkaar betwisten was erg populair. Het verlangen naar de niet bewust beleefde oorlog manifesteerde zich in stellige opvattingen over wie goed was en wie fout. Voor de goede orde, fout was meestal de ander. […]
Op 19 april 2008 was het zover. In het Fries Museum werd de tentoonstelling De Kleur van Friesland geopend. Jannewietske de Vries nam mijn boek in ontvangst, waar ik een jaar lang aan had gewerkt. “Laat mij dat laatste jaar maar thuis maar thuis zitten,” had ik tegen mijn directeur gezegd, “dan ga ik wel een boek schrijven.” De […]
Hetzelfde recept als gisteren. AI leest mijn manuscript, in dit geval van mijn boek ‘Jihad of verstandsverbijstering’, dat in 2017 verscheen. Vervolgens maakt ‘hij’ daar een blogtekst van, met daar achteraan een gesprek tussen een man en een vrouw over de inhoud van het manuscript. Dit was het resultaat. *** In dit essay ontvouwt de […]
Ik blijf me verbazen over de mogelijkheden die de kunstmatige intelligentie te bieden heeft. Gisteren vond ik de eerste versie terug van een manuscript, dat uiteindelijk heeft geleid tot mijn boek Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering, dat in 2013 is verschenen. Ik heb die tekst door AI laten samenvatten tot een blogtekst, met […]
Wat we geheugen noemen, is geen archief van feiten, maar een fluïde veld van associaties, stemmingen, zintuiglijke flitsen. Het lijkt oneindig in zijn uitgestrektheid, en tegelijk onbetrouwbaar in zijn details. Minuscule gebeurtenissen, ooit achteloos voorbijgegaan, kunnen zich decennia later onverwacht melden als beelden zonder duidelijke oorsprong. Ze lijken ons niet toe te behoren, maar zich […]
In de zomer van 2001 heb ik een essay geschreven met als titel Goddeloosheid in Utopia. Dat deed ik op verzoek van het Fries Genootschap, maar die wilde het niet publiceren om redenen die mij nooit duidelijk zijn geworden. Later heb ik het zelf gepubliceerd onder de titel Adieu/ à Dieu. De tekst is nog […]
(Portretfoto links is gemaakt door Henk Bleeker) ‘Zo begint weer, onafwendbaar, de voortschuiving van mijn herinneringen, die ik ditmaal besloten heb niet te verzegelen, want misschien is de tijd nabij, waarop al deze ongeloofwaardige en nooit ergens verband mee houdende invallen, nauwelijks verwoordbaar, als flarden van niet voleindigde gesprekken en nooit voltooide, dubbelzinnige beweringen zonder […]
Stijlpluralisme in de kunst ontstond in het begin van de twintigste eeuw, ruim gesteld in de periode van 1880 tot 1920. Over het ontstaan van het stijlpluralisme bestaat heel wat literatuur van vooraanstaande kunsthistorici, die ieder op hun wijze hebben gewezen op bredere ontwikkelingen in de cultuur, en met name op de invloed die de […]
In hedendaagse psychotische ervaringen zijn motieven te herkennen die diep verweven zijn met onze digitale infrastructuren. Achtervolgingswanen richten zich niet meer op buren of geheime diensten, maar op datastromen, gepersonaliseerde advertenties en algoritmes. Identiteitsverwarring manifesteert zich in de spanning tussen het zelf en zijn talloze digitale profielen. Tijdservaringen in de psychose — zoals het gevoel […]
Yeuzelgeus is boos op Douwe Bob. Heel Holland springt erbovenop. We leven in tijden waarin verontwaardiging een reflex is geworden. Het is bijna ontroerend hoe voorspelbaar onze reacties tegenwoordig zijn. Iemand zegt iets, iemand doet iets, en de rest van het land — of althans Twitter — weet zich geen raad zonder luidruchtige reactie. Alsof […]
Es ist der stetig fortgesetzte, nie erlahmende Kampf gegen Skeptizismus und gegen Dogmatismus, gegen Unglaube und gegen Aberglaube, den Religion und Naturwissenschaft gemeinsam führen, und das richtung weisende Losungswort in diesem Kampf lautet von jeher und in alle Zukunft: Hin zu Gott! In 1938 sprak Max Planck deze woorden uit, als afsluiting van een lezing. […]
Op 26 april j.l. was het negentien jaar geleden dat ik met dit weblog begon. Wat ooit begon als een vluchtweg, een dagelijks ritueel om mezelf op andere gedachten te brengen, is langzaam een verslaving geworden. Een weblog leek een dagboek dat je openbaar maakt — althans, dat dacht ik. Je schrijft wat je kwijt […]
Stel je een werkelijkheid voor die haar laatste reserves heeft prijsgegeven, die alle energie van het valse heeft opgenomen, uitgezogen als een vrucht tot alleen de glans van de schil overblijft. Zo ontstaat de simulatie: waarder dan het ware, glanzender, overtuigender dan waarheid ooit kon zijn. De werkelijkheid wordt te zichtbaar, haar vormen treden uit […]