In de zomer van 2001 heb ik een essay geschreven met als titel Goddeloosheid in Utopia. Dat deed ik op verzoek van het Fries Genootschap, maar die wilde het niet publiceren om redenen die mij nooit duidelijk zijn geworden. Later heb ik het zelf gepubliceerd onder de titel Adieu/ à Dieu. De tekst is nog […]
(Portretfoto links is gemaakt door Henk Bleeker) ‘Zo begint weer, onafwendbaar, de voortschuiving van mijn herinneringen, die ik ditmaal besloten heb niet te verzegelen, want misschien is de tijd nabij, waarop al deze ongeloofwaardige en nooit ergens verband mee houdende invallen, nauwelijks verwoordbaar, als flarden van niet voleindigde gesprekken en nooit voltooide, dubbelzinnige beweringen zonder […]
Stijlpluralisme in de kunst ontstond in het begin van de twintigste eeuw, ruim gesteld in de periode van 1880 tot 1920. Over het ontstaan van het stijlpluralisme bestaat heel wat literatuur van vooraanstaande kunsthistorici, die ieder op hun wijze hebben gewezen op bredere ontwikkelingen in de cultuur, en met name op de invloed die de […]
In hedendaagse psychotische ervaringen zijn motieven te herkennen die diep verweven zijn met onze digitale infrastructuren. Achtervolgingswanen richten zich niet meer op buren of geheime diensten, maar op datastromen, gepersonaliseerde advertenties en algoritmes. Identiteitsverwarring manifesteert zich in de spanning tussen het zelf en zijn talloze digitale profielen. Tijdservaringen in de psychose — zoals het gevoel […]
Yeuzelgeus is boos op Douwe Bob. Heel Holland springt erbovenop. We leven in tijden waarin verontwaardiging een reflex is geworden. Het is bijna ontroerend hoe voorspelbaar onze reacties tegenwoordig zijn. Iemand zegt iets, iemand doet iets, en de rest van het land — of althans Twitter — weet zich geen raad zonder luidruchtige reactie. Alsof […]
Es ist der stetig fortgesetzte, nie erlahmende Kampf gegen Skeptizismus und gegen Dogmatismus, gegen Unglaube und gegen Aberglaube, den Religion und Naturwissenschaft gemeinsam führen, und das richtung weisende Losungswort in diesem Kampf lautet von jeher und in alle Zukunft: Hin zu Gott! In 1938 sprak Max Planck deze woorden uit, als afsluiting van een lezing. […]
Op 26 april j.l. was het negentien jaar geleden dat ik met dit weblog begon. Wat ooit begon als een vluchtweg, een dagelijks ritueel om mezelf op andere gedachten te brengen, is langzaam een verslaving geworden. Een weblog leek een dagboek dat je openbaar maakt — althans, dat dacht ik. Je schrijft wat je kwijt […]
Stel je een werkelijkheid voor die haar laatste reserves heeft prijsgegeven, die alle energie van het valse heeft opgenomen, uitgezogen als een vrucht tot alleen de glans van de schil overblijft. Zo ontstaat de simulatie: waarder dan het ware, glanzender, overtuigender dan waarheid ooit kon zijn. De werkelijkheid wordt te zichtbaar, haar vormen treden uit […]
Kent u deze tekst nog? Wat roept hij in u op? Wat deze tekst bij mij oproept, is dat gevoel van een toevallige ontmoeting met muziek — je loopt ergens door de stad, het regent, alles is grijs, maar dan vang je ineens geluid op dat je doet stilstaan. Er zit een melancholie in die […]
.Gisteravond begon ik al mijn blogs van de afgelopen jaren een beetje te ordenen. Het zijn er 3947. Bij elkaar goed voor zo’n 2,5 miljoen woorden, wat uitgeprint ongeveer 4000 pagina’s zou beslaan. Genoeg voor twintig boeken. Kortom: ik ben eigenlijk al klaar. Ik hoef niet eens meer honderd te worden. Mijn testament is af. […]
Ik heb er nog eens over nagedacht. Het lijkt me toch iets te eenvoudig om AI alleen te beschouwen als een lege spiegel. Er is iets fascinerends aan de manier waarop kunstmatige intelligentie patronen ontrafelt en nieuwe combinaties tot stand brengt. AI kan in een oogwenk wat voor ons jaren van zoeken, lezen en associëren […]
Jaren geleden heb ik mij iets voorgenomen dat mij sindsdien is blijven achtervolgen, als een onvoltooide belofte aan mezelf. Ik zou een roman schrijven. Niet zomaar een roman, niet één die ontspruit aan het gemoed of de verbeelding, maar een roman die door het toeval zou ontstaan. Een boek dat zichzelf, via mij, zou schrijven. […]
Soms zeggen mensen dat ik te veel bezig ben met wat kunstmatige intelligentie doet met onze ervaring van de werkelijkheid. Dat ik er bijna van lijk te genieten, alsof ik flirt met de psychose, alsof ik heimelijk verlang naar het moment waarop de spiegel definitief breekt. Alsof ik daarin wil verdwijnen. Maar dat is niet […]
ChatGPT-prompts zijn teksten die je invoert in de chat van ChatGPT. ChatGPT analyseert de prompts die je invoert en creëert een passend antwoord. Hoe beter de prompt is geformuleerd, hoe beter het antwoord van ChatGPT over het algemeen zal zijn. Je kunt ook prompts invoeren die ChatGPT aanzetten tot het schrijven van een essay. Dan is […]
Hetzelfde recept als gisteren: een hoofdstuk uit de tweede versie van mijn Mulisch-manuscript, maar dan enkele malen herschreven door ChatGPT. Het origineel is vrijwel onherkenbaar geworden. De tekst is inmiddels zichzelf gaan verder schrijven. Op weg naar… ja, naar wat eigenlijk? De wartaal van een mens heeft een affectieve diepte en is verbonden met lichaam, […]
De onderstaande tekst is ontstaan uit een hoofdstuk van de tweede versie van mijn Mulisch-manuscript. Maar na meerdere passages door ChatGPT is het oorspronkelijke weefsel van de tekst opgelost. Wat overblijft is een residu, een echo, een afdruk in een synthetisch geheugen. En toch — of juist daardoor — toont deze tekst haar diepste waarheid: […]
In mijn manuscript De waan van het schrijven betoog ik dat de psychotische toestand tegelijk een creatief surplus én een bedreiging van het ik vertegenwoordigt. De geest wordt uitgerekt, overspoeld door verbanden, ingevingen, betekenissen die hij niet meer kan filteren. Het gevolg is een verlies aan grenzen, een verdamping van de ‘ik-kern’ in een overstroming […]
Kun je onderstaande tekst zodanig herschrijven dat hij aansluit bij de gedachte dat de snelle ontwikkelingen met schrijf-tools als ChatGPT het beeld oproepen van het zogeheten psychotisch schrijven. Ook dat psychotisch schrijven is immers een bijzondere manier van creëren dat te vergelijken is met wat AI-schrijftools tegenwoordig doen: woorden uitspugen zonder ogenschijnlijk enige vorm van […]
‘Jouw boek gaat over ‘De waan van het schrijven, Harry Mulisch en de creatieve psychose’. Van Mulisch herinner ik me vooral dat je hem vanuit het zijraam van onze studentensociëteit op het Leidseplein kon gadeslaan wanneer hij weer eens op de bank met de zoveelste vriendin lag te vozen. Dan riepen wij hard “Hup Harry” […]
Wat gebeurt er wanneer een machine meedenkt over je herinneringen? Wanneer een taalmodel je helpt je eigen verhaal te herformuleren, aan te vullen, uit te diepen? Aanvankelijk voelt het als iets kunstmatigs — alsof je iemand anders toestemming geeft om in je dagboek te krassen. Maar al snel blijkt dat juist die afstand ruimte kan […]
‘Een Amsterdamse luis in de Friese cultuurpels,’ dat was het etiket dat Goffe Jensma mij tussen neus en lippen had toebedeeld in zijn boek Exit Fryslân (2022). Ik woon al decennialang in dit land, en toch is heimwee naar mijn geboortegrond mij niet vreemd. Mijn vader was een Fries die verdwaald was in Amsterdam, en […]
Van mijn zoon Jurriaan kreeg ik gisteren wat verwijzingen toegestuurd naar recente literatuur over het gebruik van ChatGPT en andere AI-tools. Een van deze studies onderzocht de cognitieve en gedragsmatige effecten van essay schrijven met of zonder hulp van AI, zoekmachines of enkel het eigen denkvermogen. EEG-metingen toonden aan dat het gebruik van externe hulpmiddelen […]
ChatGPT: Hieronder vind je een herschreven versie van de tekst die jouw stijl, inhoudelijke diepgang en filosofische toon bewaart, maar met een strakkere opbouw, meer ritmische variatie en een helderder betoog. De tekst is in zijn geheel geherstructureerd om samenhang en stilistische kracht te vergroten, zonder de oorspronkelijke betekenis geweld aan te doen. Apocalyps en […]
Hij zat al uren achter het scherm. Buiten kleurde de lucht in een wonderlijk spectrum van roze en violet alsof de dag aarzelde om werkelijk te beginnen. Binnen was het stil, op het zachte getik van de toetsen na — en het ritme waarmee hij telkens zijn hand naar de muis bewoog. Kopiëren. Plakken. “Kun […]
Ik sta voor een lastig probleem. Ik heb een artikel geschreven voor een literair tijdschrift, maar ik mag dit niet publiceren van de persoon die ik dit artikel als anonieme bron heb opgevoerd. Het kernpunt van het artikel draait om het onderzoek naar een mogelijke psychotische periode van Harry Mulisch, de invloed hierop van de […]
“Zijn overmacht was haat, woede, extase, uitbarsting, krijgsgehuil, maar in de verte, als een regenboog na het onweer, glansde iets lichts: zijn bleek, bloemzoet, keurig ideaal van een nieuw, kuis Duitsland vol opgewekt zwaardgekletter…” Zo beschrijft Ernst Weiss in De ooggetuige (1938) de opkomst van Hitler als een symbiose van demonie en sentimentaliteit. De massa […]
Vannacht liep ik door een verlaten stad, een mengeling van Kiev en Dresden, maar zonder naam. De gebouwen waren van steen, maar toch broos als papier. Ramen zonder glas, deuren die openstonden naar kamers vol wind. Op een plein stond een marmeren beeld, een man zonder gezicht die een kind op de arm hield. Het […]
Zodra we het woord tijd gebruiken, ontstaat een paradox: taal lijkt de tijd te fixeren en te representeren, maar verliest daarmee juist het wezenlijke – het voortdurende, vloeiende karakter van tijd. Taal schuift steeds beelden naar voren, zonder ooit tot de tijd zelf door te dringen. Er bestaan twee strategieën om dit dilemma te omzeilen. […]
Gaandeweg raakte ik de weg kwijt in de tijd. Wat ik het eerst verloor, nog voor de oriëntatie of richting, was de zekerheid van een voorafgaand moment. De klok aan boord tikte — maar tikte ze vooruit, achteruit, inwaarts? Soms leek de tijd te vertragen wanneer ik mij iets herinnerde, alsof de herinnering zelf een […]
Ik heb niet in Nijmegen gestudeerd en ben dus ook nooit in de verleiding gekomen om de ideologie van Rome in te verwisselen voor die van Marx of Lenin. Ik heb nooit wat gehad met het Havanna aan de Waal. Een goede schoolvriend van mij werd in zijn studententijd redactielid van het marxistisch-theologisch tijdschrift Tegenspraak, dat […]
En weer liep ik vannacht door een verlaten kathedraal, niet gebouwd uit steen, maar uit glasvezel en licht. De gewelven waren hoog en koud, de pilaren pulserende datastromen. Overal klonk gefluister — stemmen zonder oorsprong, zinnen zonder adres. Geen priester, geen altaar, alleen schermen die flakkerden met eindeloze reeksen tekens. Ik stond stil voor wat ooit […]
In de taal van Adolf Hitler voltrok zich een radicale breuk met elke symbolische dimensie. Wat begon als beeldspraak – “de Jood als bacil” – werd niet als metafoor gelezen, maar als biologische diagnose, en dus als rechtvaardiging voor uitroeiing. De overgang van het metaforische naar het letterlijke werd een historisch kantelpunt, met vernietigende gevolgen. […]
Er zijn dagen waarop ik me leeg voel. Niet vermoeid of verdrietig per se, maar leeg — als een vaas zonder bloemen, een klok die wel tikt maar geen tijd lijkt te geven. In die leegte komt soms een vreemd verlangen op: om opgeladen te worden. Alsof ik een toestel ben en mijn innerlijk een […]
‘Omschrijving van de cursus: een vrije opeenvolging van open situaties. Goede vibraties zijn in hoge mate relevant. Exploratie van de Innerlijke Ruimte, de-conditionering van de menselijke robot, betekenis van psychochemicaliën, en de transformatie van de Westeuropese mens. Bronnen-materiaal: Artaud, Zimmer, Gurdjieff, W. Reich, K. Marx, gnostische, Tantrische en Soefi-teksten, autobiografische beschrijvingen van krankzinnigheid en extatische […]
Ik bevond mij vannacht in een kathedraal zonder naam. De ruimte was groot, schemerig, stil. Geen altaar, geen beelden, alleen hoge gewelven van licht en steen. In het midden stond een lege ciborie — een open baldakijn waar ooit iets heiligs zich bevonden moest hebben, maar waar nu alleen stilte heerste. Toch voelde ik dat […]
In een wereld die steeds meer door kunstmatige intelligentie wordt doordrongen, rijst een onheilspellende vraag: is wat wij waarnemen nog werkelijk, of slechts een overtuigende imitatie? De verwarring tussen echt en onecht, oorspronkelijk en gesimuleerd, behoort tot de oudste filosofische angsten — van Plato’s grot tot Descartes’ demon. Maar met de opkomst van generatieve AI, […]
Links: uitzicht vanuit mijn kamer in het MCL op 17 mei j.l. Medio maart j.l. hoorde ik binnen één week dat ik met mijn manuscript met als titel De waan van het schrijven – Harry Mulisch en de creatieve psychose de Van Helsdingenprijs had gewonnen van de Stichting Psychiatrie en Filosofie, maar ook dat ik […]
Een vaak aangehaalde rechtvaardiging van de huidige Russische agressie is het vermeende westerse verraad aan een belofte uit 1990: dat de NAVO zich ‘geen inch oostwaarts’ zou uitbreiden na de Duitse hereniging. Hoewel James Baker – destijds Minister van Buitenlandse Zaken van de VS – deze woorden uitsprak in een gesprek met Gorbatsjov, ging het […]
Vorig jaar verscheen het boek “Oorlog of vrede. Willen winnen of gelijkspel” van Dolph Kessler. Sindsdien ventileert hij zijn mening over de oorlog in Oekraïne in allerlei interviews. Maar ook op Facebook, waar de laatste dagen een felle discussie is ontstaan tussen voor en tegenstanders van zijn bijzondere vorm van pacifisme, die in feite neerkomt […]
Is het mogelijk dat twee zulke geperverteerde persoonlijkheden als Poetin en Trump oprecht kunnen huilen? Het hangt sterk af van wat je onder “oprecht huilen” verstaat — en wat je bedoelt met “geperverteerd”. Als je met oprecht huilen bedoelt: het tonen van onvervalste emotie, niet gespeeld of strategisch, dan is het antwoord: ja, dat is […]