Het schilderij Les demoiselles d’Avignon van Pablo Picasso wordt alom beschouwd als de definitieve breuk met de kunst van de negentiende eeuw. De moderne wereld breekt open in deze verontrustende beeltenis. Picasso schilderde het in 1907 in zijn atelier Bateau Lavoir in Parijs. Het jaar 1907 geldt voor kunsthistorici als een breukjaar. In 1957 – […]
Sommige boeken blijven jarenlang in de kast staan voordat je ze gaat lezen. Zo’n boek is voor mij Handboek voor de jonge generatie van de Belgische filosoof Raoul Vaneigem. Ik heb het ooit eens gekregen van Rients Kooistra, voorheen kunstcriticus van het Friesch Dagblad. Lang geleden liep hij als student kunstgeschiedenis stage bij de Fryske […]
‘Een pijnigende voorstelling: dat vanaf een bepaald punt in de tijd de geschiedenis ophield reëel te zijn. Zonder het te merken heeft de hele mensheid plotseling de realiteit verlaten; alles wat sindsdien is gebeurd is absoluut niet waar, maar we kunnen het niet merken. Onze taak is nu dit punt te ontdekken, en zolang we […]
‘Iemand kan een wereldbeeld scheppen in strijd met de feiten, en dan met Hegel uitroepen: tant pis pour les faits, maar men zou ook kunnen zeggen: tant pis voor het wereldbeeld.’ Deze achteloze opmerking plaatste van W.F. Hermans ooit in een interview met Fons Elders. Het staat te lezen in het boek Filosofie als sience-fiction […]
Arthur Koestler (1905-1983) is volgens mij een van de boeiendste schrijvers van de twintigste eeuw. Toch worden zijn boeken nog maar zelden gelezen. Jaren geleden las ik Janus, a summing up (1983) een sleutelwerk in de opkomst van de holistische benadering van natuur en wetenschap, en ook Lotus and the robot (1960), een heldere analyse […]
Het boek is een verzameling van beschreven en bedrukte vellen, in een band gebonden of ingenaaid. Zo staat het tenminste in het woordenboek. Deze definitie laat weinig ruimte voor misverstand. Het kunstwerk en het boek kennen beide een lange traditie. Ze ontmoeten en kruisen elkaar niet alleen in de fraai verluchte codex in de middeleeuwen, […]
We weten dat Newton de leer van Aristoteles kende met haar strenge onderscheid tussen natuurlijke en gedwongen bewegingen, maar ook de leer van Plato, die de kosmos tot een levend wezen had gemaakt door het wereldlichaam met een wereldziel te begiftigen. Newton moet voor een tweesprong hebben gestaan, een gigantisch dilemma: God of de vooruitgang, […]
In 1997 was Bram Peper 15 jaar burgemeester van Rotterdam. Dat was op 18 maart 1997. Bij die gelegenheid kreeg hij een boekje getiteld Een Avond. Het was een speciale uitgave in beperkte oplage met onder meer een paar handgeschreven gedichten van Gerard Reve, een inleiding van Felix Rottenberg en een uniek interview van Gerard Camps […]
Het is alweer twintig jaar geleden dat heel Nederland ze op de treurbuis kon zien: de tranen van Máxima bij het huwelijk met Willem-Alexander. Echt en onecht kregen hier een wonderlijke verdubbeling. De tranen van Máxima waren echt, maar waren ze dat ook in de wijze waarop ze in beeld werden gebracht? Regisseur Rudolf Spoor […]
Ergens in het schooljaar 1960-1961 is deze foto gemaakt. Het is het koor met orkest van het Sint Ignatiuscollege tijdens de advents- of vastenviering. Dirigent Bernard Huijbers staat met zijn rug naar het kerkvolk dat zich beneden in de kapel bevindt. Achter het orkest staan rechts de alten met daarachter de bassen en links de […]
Salò o le 120 giornate di Sodoma van Pasolini is al ruim veertig jaar oud, toch wordt nog altijd over deze film nagedacht en geschreven. Het is een verontrustende film, niet zozeer vanwege de schokkende inhoud – wat dat betreft zijn we tegenwoordig wel wat gewend – als wel om de strekking, de betekenis. Wat […]
In zijn boek Psychologie de la litterature et de la création litteraire (1977) onderzoekt Pierre Debray-Ritzen de psychologie van de schrijver. De creatieve daad van het schrijven is volgens hem een vorm van fabuleren, waarbij de ongebreidelde fantasie wordt ingetoomd door processen van esthetische ordening en stilistische verfijning. Maar wat gebeurt er precies in het […]