In de jaren vijftig ontstond een progressief katholiek offensief vanuit de menswetenschap. De fenomenologen van de Utrechtse School wezen hierbij de weg. Leerlingen aan kweekscholen en sociale academie kregen hun boeken te lezen. Vooral bij het vak Algemene Psychologie nam het werk van F.J.J. Buijtendijk, die zich in 1937 bekeerd had dit het katholicisme, een […]
In 1999 verscheen het boek Moderne leegte, over kunst en openbaarheid van de kunsthistoricus Camiel van Winkel. Het boek bracht nogal wat discussie op gang omdat hierin een nieuwe visie werd ontvouwd op de ervaring van de ruimte in de tijd van de Wederopbouw en de verandering die zich daarin heeft aangediend. Het bijzondere van […]
In de jaren van de wederopbouw leek in het Franse chanson het woord solitude een nieuwe klank te krijgen. Het werd een mooi gevoel waarover je kon zingen. Je ne suis jamais seul avec ma solitude. Het verdriet kreeg een tweede traan. Eenzaamheid verscheen op de monitor van de tijdgeest. Zelfs een ex-vorstin […]
In 2004 overleden kort na elkaar twee van de bekendste Franse chansonniers, Sacha Distel en Serge Reggiani. Met Distel heb ik nooit zoveel gehad, met Reggiani des te meer. Hij was een bijzondere verschijning met zijn uiterst breekbare stem en zijn gevoelvolle performance. Ooit werd hij ontdekt door Barbara en sindsdien maakte hij naam, niet […]
Begin november 1998 vloog de Infirmerie in Leeuwarden in brand. De maand daarop was er een benefietconcert in Stadsschouwburg De Harmonie voor de gedupeerde kunstenaars die een atelier hadden in de Infirmerie. Op het podium van de grote zaal, die tot de nok toe was gevuld, maakte ik mijn debuut als chansonnier. In mijn beste […]
Bij de herdenking van de terreurslachtoffers van de aanslagen in Parijs in het najaar van 2015 zongen Noël Naim, Camélia Jordana en Nolwenn Leroy Quand on n’a qua l’amour van Jacques Brel. De herdenking vond plaats op de binnenplaats van het Hôtel des Invalides. Tegelijkertijd werden op een groot scherm foto’s van de 130 mensen werden getoond […]
Op 18 januari 2006 overleed in het Spaanse Alicante Madeleine Zeffa Biver. Ze werd 68 jaar. Al enige tijd leed ze aan een de spierziekte ALS. Haar lichaam was zo slap als een deegsliert, of zoals ze het zelf verwoordde ‘als doorgekookte spaghetti’. Op eigen verzoek werd dan ook euthanasie toegepast, wat in Spanje destijds […]
Être une heure, une heure seulementÊtre une heure, une heure quelquefoisÊtre une heure, rien qu’une heure durantBeau, beau, beau et con à la fois Het is het refrein van La Chanson de Jacky. Brel schreef het in 1965. Het was een lied over zichzelf, over hoe hij werkelijk was. Over zijn jeugd misschien, en […]
Want er staat geschreven: Ik zal de wijsheid van de wijzen verloren doen gaan en het verstand van de verstandigen zal Ik tenietdoen. Waar is de wijze? Waar de Schriftgeleerde? Waar de redetwister van deze wereld? Heeft God niet de wijsheid van deze wereld dwaas gemaakt? 1 Corinthiërs 19-20 Gisteren bedacht ik opeens dat ik […]
Ik ben dood maar kan toch verder. Mijn lichaam lijkt transparant, maar is ondoorzichtig, bleek als van albast. Ik ga nu de ruimte in waar ik eerst niet in durfde te gaan. Ik zie allerlei slaginstrumenten, trommels, pauken, belletjes, triangels. Verder is de ruimte helemaal leeg. Ik pak de muziekinstrumenten en probeer ze te bespelen. […]
Kijk goed, domboKijk goedVer aan de horizonDaar tussen het rietTussen molens en de hemelDaar komt een manDie ik niet kenKijk goed, domboKijk goed Is het een verre buurEen verdwaalde reizigerIemand die terugkeert van de oorlogEen vertegenwoordiger in kantIs het een priesterMet oud nieuwsDat ons helpt bij het ouder wordenIs het mijn broerDie ons komt zeggenDat […]
Verdwaald in het labyrintvan mijn weifelende geestben ik zoek gegaan naar wie ik was,de cowboy die ik vroeger ben geweest. ‘Ik ben niet bang,’ schreef ik op stoepen, ramen, ruiten.Ik hield van indiaantje spelen na de les.Ik had een hoed, een bijl, een mes,pistolen die met water konden spuiten. Zo ging die mooie jeugd voorbij.De […]
Toen ik nog jong was, geloofde ik in God die alles gemaakt heeft zoals het is. Sinds ik het domein van de religie verlaten heb, hou ik mij bezig met de geschiedenis. Ik ben ooit kunstgeschiedenis gaan studeren, omdat ik het verleden wilde begrijpen. Diep in mijn hart wilde ik iets meer weten van de […]
Ik stond op de Dam vannacht en zag een reuzenrad dat een onweerstaanbare aantrekkingskracht op mij uitoefende. Ik kocht een kaartje en ging helemaal alleen in een gondel zitten. Langzaam zette het grote wiel zich in beweging. Al schommelend bewoog ik naar de lucht. Ik zag de kruinen van de bomen, de daken en de […]
Rare droom vannacht. Ik zat op een boot en het was donker. Het was niet duidelijk wat de plaats van bestemming was. Ik liep op en neer op het achterdek en keek naar de sterren. Hitchcock kwam naast me staan. Zijn moeder was zojuist overleden maar dat werd niet gevierd, zo liet hij me weten. […]
De theologisch vragen die Auschwitz heeft opgeroepen zijn bepalend geweest voor het naoorlogse denken over God en moraal. ‘De eclips van God in Auschwitz’, zoals Martin Buber het noemde, heeft de mens teruggeworpen op zichzelf. Daardoor is het probleem van het kwaad er niet minder op geworden, integendeel. Kan de mens in moreel opzicht volledig […]
Het lijden, zo stond vroeger te lezen in katholieke catechismus, heeft een zin. Het lijden is voorzien en bedoeld en zal uiteindelijk leiden tot een algehele verlossing. Wie lijdt is immers los van de zonde. Lijden breekt de wil niet, maar sterkt haar juist. Lijden brengt wijsheid, waardigheid en mildheid voort. Maar het menselijk vermogen […]
‘In deze stad, die tot 1918 Lemberg heette, hebben de Russen een deel van de bevolking van Duitse afkomst afgeslacht alvorens zich terug te trekken; een wanddaad begaan op bevel van Stalins politieke commissarissen. Om zich te wreken besluiten de Duitsers een even groot aantal Joden uit het getto van Lviv af te slachten. Associated […]
Dit beeldje van Jeanne d’Arc kocht ik ooit bij het antiquairtje aan de Oostergrachtswal in Leeuwarden. Het is van biscuit gebakken aardewerk. Dat is een vorm van keramiek dat slechts eenmaal zonder glazuur is gebakken en vervolgens van een dunne glazuurlaag is voorzien. Waarschijnlijk is het eind negentiende eeuw gemaakt, ergens in Noord-Frankrijk. Het gipsen […]
Ik mag de oorlog dan niet hebben meegemaakt, de jaren zestig, daar weet ik alles van. Sterker nog, ik was erbij. Wie zoals ik de jaren zestig bewust heeft beleefd weet waar hij was toen Phil Bloom naakt op TV verscheen. Dat zijn de klassieke momenten, waar het collectieve geheugen het individuele geheugen kruist. Hetzelfde geldt […]
Alles neemt afscheid. Alles begroet elkaar weer. Eeuwig blijft zich trouw de ring van het zijn. In elk nu begint het zijn. In elk hier rolt de bol daar. Het midden is overal. Krom is het pad der eeuwigheid. Friedrich Nietzsche Soms heb ik het vermoeden dat het gezonde verstand niet meer bestaat. Dat er […]
Steeds meer hoor ik spreken over Russische oooooolie-garchen. Met de klemtoon op óóóóólie. Maar Russische oligarchen hebben niets met Russische olie van doen. Ook niets met Russisch gas. Het woord oligarch stamt uit het Grieks ( ὀλίγος (oligos) = ‘weinig’ en ἄρχειν (archein) = ‘heersen’). Jammer dat Koot & De Bie zo’n taalkundig fenomeen niet […]
De os en de kip, februari 2005 ‘Het was inderdaad een wonderlijke beestenboel, die winteravond, begin 2005. Mous had een kleurige kippenkop op, zelf had ik een opgeruimde ossenkop aangeschaft, attributen die we ’s middags in de feestneuswinkel aan de Voorstreek in Leeuwarden hadden gekocht. Achteraf misschien een beetje te gortig, maar op dat moment […]
Toeval bestaat niet, wordt wel beweerd. Maar is dat ook zo? Als er zoiets als een God bestaat, dan moet Hij zich dood vervelen bij het toeval van de werkelijkheid. Maar bestaat er zoiets als een God? In zijn boek Oneindigheid, filosofie en wetenschap van het oneindige (1986) beweert Rudy Rucker dat er twee opvattingen over […]
Fred Landsman: zonder titel. Vanochtend kroop ik weg in het putje van het bad.Ik wilde terug, ik had genoeg van deze aarde.Ik daalde af waar zij mij als haar vrucht bewaardeen zag de moederschoot die mij heeft liefgehad. In dat grottenstelsel diep verborgen in de grondzweefde ik gewichtloos in het warme sterrenwater.Ik schopte in […]
Jaren geleden stond ik in de Nationalgalerie in Berlijn plotseling voor dit schilderij. Het is niet zo groot, zo’n 50 bij 60 centimeter. Je ziet een slaapkamer in Berlijn. De ramen staan open. Daarvoor, tussen raam en schrijftafel, is het donkere silhouet van een zittende figuur te zien. Op de schrijftafel liggen wat spullen ongeordend […]
* Wie filosofeert moet in de oerchaos afdalen en zich daarin thuisvoelen. Ludwig Wittgenstein Een waan is een fictie die door de betrokkene als werkelijkheid wordt opgevat en waarvan hij niet af te brengen is, zelfs niet door het gebruik van rationele argumenten. Zo bezien is de waan een foutieve realiteitservaring die door het gezonde […]