Psychose is een complexe mentale aandoening die wordt gekenmerkt door een verlies van contact met de realiteit. Mensen met een psychose kunnen hallucinaties, wanen en ernstig verstoord denken ervaren. In dit essay zullen we psychose beschouwen als een geologische structuur, waarbij we de lagen en de krachten die deze aandoening vormgeven en onderzoeken. Deze benadering […]

‘Je moet veel eenvoudiger en veel minder, al dan niet pseudo, geleerd gaan schrijven. En meer in eenvoudige taal over Mulisch vertellen. Dan ben je op weg naar een tekst die de aandacht van een groot publiek zal trekken. Die psychose zie ik nu als een bijverschijnsel, of eigenlijk als een ontsporing, van iets wat […]

Als wiskundige heb je twee mogelijkheden je bent een platonist of een formalist. Platonisten geloven in het objectieve bestaan van oneindige verzamelingen. Formalisten daarentegen geloven dat eindige beschrijvingen van wiskundige theorieën het enige is waarover we kunnen beschikken. Maar er is nog een middenweg tussen beide standpunten. Dat is het intuïtionisme, hoewel dat eigenlijk ook […]

‘Dit symbolische beeld vormt het geheel van de tijd voor zover het de cesuur, het ervoor en het erna verenigt.’ Deleuze gebruikt als symbool een kristal. In het kristal wordt licht doorgelaten, maar ook gebroken, d.w.z,. gereflecteerd. In het kristal kun je de tijd zien. Deleuze zegt: ‘Het kristalbeeld was niet de tijd, maar men […]

De SF-roman A Scanner Darkly van Philip K. Dick beschrijft de schizofrene ervaringen van de hoofdpersoon  als gevolg van drugsgebruik, wat resulteert in een vervormd begrip van de realiteit. In zijn boek Duistere ecologie, voor een logica van toekomstige coëxistentie (2016) heeft Timothy Morton zich laten inspireren door dit soort thema’s om daarmee aan te […]

‘Toch gaat het erom dat we de wereld van het niet menselijke niet langer zien als een zielloze en willoze materie. Maar om dat te kunnen begrijpen moeten we in de wereld durven staan. Ik heb het al eerder gezegd: een fundamenteel oud, wetenschappelijk idee, namelijk dat de dingen nog niet bezield zijn en geen […]

Enige tijd geleden besloot ik eindelijk eens te doen wat ik heel lang had uitgesteld, het lezen van het boek De mechanisering van het wereldbeeld van E.J. Dijksterhuis. Wie de moed heeft eraan te beginnen, doet er goed aan vaart te minderen. Het boek dwingt immers tot een ouderwets soort traagheid. Sterker nog, het verklaart ‘de wet […]

In de roman Archibald Strohalm kan de radicale breuk met de narratieve conventies symbolisch worden opgevat als een weergave van de psychotische toestand van de hoofdfiguur waarbij de scheidslijnen tussen realiteit en verbeelding vervagen en uiteindelijk geheel wegvallen. Het ‘doorbreken’ van de externe auteur in de tekst kan dan gezien worden als een weerspiegeling van […]

‘De keer dat ze er samen waren, Donner en Mulisch, wist Mulisch zijn vriend nog uit de cel te praten, nadat deze op een Tinguely-tentoonstelling een van de objecten met een onhandige Obelix-tikje uit elkaar had…getinguelied.’  Dat schrijft Stijn Waerden in zijn boek Telefoon voor de heer Mulisch (2015). Dat voorval moet zich in 1961 […]

Ik stel me voor dat je kunt dromen over een machine die je eigen droom produceert en die tegelijk in je droom aanwezig is. Zo ongeveer zou het menselijk bewustzijn in elkaar kunnen zitten. We zitten gevangen in een systeem dat we zelf genereren. Een dubbele lus verbindt ons met ruimte en tijd. In wezen […]

‘Allen dronken. Over zijn glas heen keek Akelei door het raam in de nacht. De hitte stroomde binnen. En de versiering hing roerloos. De tranen drongen in zijn ogen. Hij hield van de mensen – maar wat moest hij doen? Hij had ineens een overweldigend gevoel van geluk. Of misschien was het medelijden, en besef […]

‘De belangstelling voor occultisme, mystiek en alchemie brengt voor de schrijver Mulisch een aantal vertelkarakteristieken met zich mee als getallensymboliek, naamsymboliek, synesthesie, synchroniciteit, paradox, vervaging van de grenzen van ruimte en tijd en persoonlijkheid en een verbondenheid met vele, zo niet alle gebeurtenissen uit de wereld en de wereldgeschiedenis.’ Dat schreven de auteurs van het […]

Van Harry Mulisch is minder bekend dat hij een psychotische episode in zijn leven heeft gekend. Toch heeft hij hier meerdere malen zelf over geschreven, zij het bedekte termen. Van juni 1949 tot mei 1950 werd Mulisch overvallen door een vulkanische uitbarsting van openbaringen of boodschappen. In de periode daarvoor had hij gewerkt aan zijn […]

Een fatale tendens naar extreme formalisering en functionaliteit, die uiteindelijk neigt naar vernietiging van zowel de vorm als de functie, kwam bij uitstek naar voren in het modernisme. De moderne kunstenaar werd faustisch. De kunst versplinterde en raakte zijn basis kwijt in een collectief ervaren eenheid die eigen was aan de tijd. Voor de oorzaak […]

Op 17 augustus 2003 overleed Johan Huijsser. Hij was beeldend kunstenaar en woonde in Egmond aan Zee. Ik las het bericht van zijn dood bij toeval in een overlijdensadvertentie. De laatste keer dat ik bij hem op bezoek was moet in het begin van de jaren zeventig zijn geweest. Daarna ben ik hem uit het […]