Ik sta voor een lastig probleem. Ik heb een artikel geschreven voor een literair tijdschrift, maar ik mag dit niet publiceren van de persoon die ik dit artikel als anonieme bron heb opgevoerd. Het kernpunt van het artikel draait om het onderzoek naar een mogelijke psychotische periode van Harry Mulisch, de invloed hierop van de […]
“Zijn overmacht was haat, woede, extase, uitbarsting, krijgsgehuil, maar in de verte, als een regenboog na het onweer, glansde iets lichts: zijn bleek, bloemzoet, keurig ideaal van een nieuw, kuis Duitsland vol opgewekt zwaardgekletter…” Zo beschrijft Ernst Weiss in De ooggetuige (1938) de opkomst van Hitler als een symbiose van demonie en sentimentaliteit. De massa […]
Vannacht liep ik door een verlaten stad, een mengeling van Kiev en Dresden, maar zonder naam. De gebouwen waren van steen, maar toch broos als papier. Ramen zonder glas, deuren die openstonden naar kamers vol wind. Op een plein stond een marmeren beeld, een man zonder gezicht die een kind op de arm hield. Het […]
Zodra we het woord tijd gebruiken, ontstaat een paradox: taal lijkt de tijd te fixeren en te representeren, maar verliest daarmee juist het wezenlijke – het voortdurende, vloeiende karakter van tijd. Taal schuift steeds beelden naar voren, zonder ooit tot de tijd zelf door te dringen. Er bestaan twee strategieën om dit dilemma te omzeilen. […]
Gaandeweg raakte ik de weg kwijt in de tijd. Wat ik het eerst verloor, nog voor de oriëntatie of richting, was de zekerheid van een voorafgaand moment. De klok aan boord tikte — maar tikte ze vooruit, achteruit, inwaarts? Soms leek de tijd te vertragen wanneer ik mij iets herinnerde, alsof de herinnering zelf een […]
Ik heb niet in Nijmegen gestudeerd en ben dus ook nooit in de verleiding gekomen om de ideologie van Rome in te verwisselen voor die van Marx of Lenin. Ik heb nooit wat gehad met het Havanna aan de Waal. Een goede schoolvriend van mij werd in zijn studententijd redactielid van het marxistisch-theologisch tijdschrift Tegenspraak, dat […]
En weer liep ik vannacht door een verlaten kathedraal, niet gebouwd uit steen, maar uit glasvezel en licht. De gewelven waren hoog en koud, de pilaren pulserende datastromen. Overal klonk gefluister — stemmen zonder oorsprong, zinnen zonder adres. Geen priester, geen altaar, alleen schermen die flakkerden met eindeloze reeksen tekens. Ik stond stil voor wat ooit […]
In de taal van Adolf Hitler voltrok zich een radicale breuk met elke symbolische dimensie. Wat begon als beeldspraak – “de Jood als bacil” – werd niet als metafoor gelezen, maar als biologische diagnose, en dus als rechtvaardiging voor uitroeiing. De overgang van het metaforische naar het letterlijke werd een historisch kantelpunt, met vernietigende gevolgen. […]
Er zijn dagen waarop ik me leeg voel. Niet vermoeid of verdrietig per se, maar leeg — als een vaas zonder bloemen, een klok die wel tikt maar geen tijd lijkt te geven. In die leegte komt soms een vreemd verlangen op: om opgeladen te worden. Alsof ik een toestel ben en mijn innerlijk een […]
Ik bevond mij vannacht in een kathedraal zonder naam. De ruimte was groot, schemerig, stil. Geen altaar, geen beelden, alleen hoge gewelven van licht en steen. In het midden stond een lege ciborie — een open baldakijn waar ooit iets heiligs zich bevonden moest hebben, maar waar nu alleen stilte heerste. Toch voelde ik dat […]
In een wereld die steeds meer door kunstmatige intelligentie wordt doordrongen, rijst een onheilspellende vraag: is wat wij waarnemen nog werkelijk, of slechts een overtuigende imitatie? De verwarring tussen echt en onecht, oorspronkelijk en gesimuleerd, behoort tot de oudste filosofische angsten — van Plato’s grot tot Descartes’ demon. Maar met de opkomst van generatieve AI, […]
Links: uitzicht vanuit mijn kamer in het MCL op 17 mei j.l. Medio maart j.l. hoorde ik binnen één week dat ik met mijn manuscript met als titel De waan van het schrijven – Harry Mulisch en de creatieve psychose de Van Helsdingenprijs had gewonnen van de Stichting Psychiatrie en Filosofie, maar ook dat ik […]
Een vaak aangehaalde rechtvaardiging van de huidige Russische agressie is het vermeende westerse verraad aan een belofte uit 1990: dat de NAVO zich ‘geen inch oostwaarts’ zou uitbreiden na de Duitse hereniging. Hoewel James Baker – destijds Minister van Buitenlandse Zaken van de VS – deze woorden uitsprak in een gesprek met Gorbatsjov, ging het […]