(Foto midden gemaakt door: Eva Cats)
De richtlijnen die sommige uitgevers zijn gaan hanteren voor het gebruik van kunstmatige intelligentie door auteurs zijn indrukwekkend in hun volledigheid. Ze ademen zorgvuldigheid, verantwoordelijkheid en een reële bezorgdheid over transparantie, auteursrechten en ethiek. Maar de vraag dringt zich op: zullen zulke richtlijnen het ongecontroleerde gebruik van AI werkelijk in toom houden? Of zijn ze, hoe nobel ook bedoeld, uiteindelijk niet meer dan een papieren schild tegen een technologische revolutie die al lang buiten haar oevers is getreden?
Wat dat betreft bevinden we ons op een kantelpunt: de waarde van menselijk auteurschap is opnieuw ter discussie komen te staan. Wat betekent het om iets zelf te schrijven, als je jezelf via een AI toch in taal kunt laten uitdrukken? De vraag is dus niet alleen hoe je AI ethisch gebruikt, maar ook: Wat wil je dat een tekst nog ís? Een expressie van je denken? Een product van je vernuft? Of een communicatief eindresultaat, ongeacht het proces?
AI-tools worden sneller, slimmer, intuïtiever. Ze genereren op verzoek paragrafen, dialogen, analyses, stijlvarianten — alles op basis van een paar steekwoorden. Het risico dat auteurs deze technologie niet slechts als inspiratiebron gebruiken, maar als co-auteur, ghostwriter of zelfs als volledige vervanger, is reëel. Zeker wanneer deadlines naderen, de creativiteit stokt, of de druk vanuit de markt toeneemt. Wie controleert in zo’n geval of de richtlijnen zijn nageleefd? Wie kan nog met zekerheid zeggen of een tekst door een mens is geschreven’?
Zal het gebruik van AI bij het schrijven explosief blijven stijgen? Alles wijst erop van wel. Technologie schrijdt voort, gewoontes slijten in. En toch, hoe slim AI ook wordt, creatief schrijven blijft vooralsnog het domein van de mens. Daarbij komt nog het volgende. AI-tools voor het schrijven van teksten produceren tot nog toe nogal onpersoonlijke teksten die vrij makkelijk aan uiterlijke kenmerken te herkennen zijn als AI-teksten. Ik vroeg aan AI wat de formele kenmerken zijn van AI-teksten, en of er een goede manier is om te voorkomen dat AI-teksten herkend worden als niet geschreven door een menselijke auteur?
AI antwoordde als volgt:
Herkenbare kenmerken van AI-gegenereerde teksten
1. Clichématige taal en framing
AI gebruikt vaak sjablonen die stilistisch glad zijn, maar inhoudelijk voorspelbaar. Veelvoorkomende formuleringen zijn: “Door de lens van…”, “Het is belangrijk om te beseffen dat…”, “In een wereld waar X steeds belangrijker wordt…”, “Misschien is het tijd om stil te staan bij…”,“Enerzijds…, anderzijds…”. “Het roept de vraag op of…” Deze zinnen zijn functioneel maar generiek, en missen vaak een persoonlijke of contingente toon.
2. Overmatig gebruik van tussenwerpsels en verbindingsformules
AI gebruikt vaak overvloedig: gedachtenstreepjes (—), vaak om uitleg of nuancering in te voegen…., bijwoorden als echter, bovendien, daarentegen, niettemin……, zinnen die beginnen met Hoewel… of Toch… gevolgd door een concessieve structuur.
3. Hyper-coherente structuur
De opbouw van AI-teksten is vaak te netjes: Introductie met “wat is het probleem?”….., Middenstuk in drie delen……, Afsluiting die netjes samenvat en afrondt met een open vraag of voorzichtig standpunt……Mensen schrijven rommeliger, associatiever, of juist verrassend abrupt. AI is bang voor abrupte overgangen of stilte.
4. Gebrek aan stijlregisters of toonwisselingen
AI vermijdt: Ironie, sarcasme, understatement…….., Woordspelingen, speelse beeldspraak, ……Bruskere stijlbreuken of plotse versnellingen/verzachtingen in toon. ……..Een menselijke tekst wisselt vaak ongemerkt van toon — een intellectuele stellingname die plots persoonlijk wordt, of een formele tekst met een vileine ondertoon. ……….AI blijft meestal keurig in één register.
5. Vermijding van twijfel of sterke stellingname
AI geeft zelden écht scherpe opinies, en gebruikt graag: Misschien, wellicht, in zekere zin. …….Omwegen om stellingnames in te dekken…., Weinig persoonlijke anekdotes of innerlijke contradicties
Hoe voorkom je dat AI-teksten herkenbaar zijn als AI-teksten?
De paradox is: hoe menselijker de tekst, hoe minder gestroomlijnd, meer ambigu en persoonlijk gelaagd hij wordt. Hier zijn enkele strategieën:
1.Doorbreek de structuur
Begin niet met een klassieke inleiding. ….Start met een beeld, een anekdote, of een paradox.
Laat herhaling of omkering toe in je betoog. …..Laat ‘gaten’ vallen: suggereer iets zonder het af te maken……Laat de conclusie open of zelfs ontregelend zijn.
2. Voeg stijlregisters toe die AI (nog) niet goed beheerst
Ironie, sarcasme of lichte spot…., Complexe metaforen of beeldspraak die context vereisen……,
Referenties aan persoonlijke ervaringen, twijfel of contradicties
3. Gebruik een afwijkende syntaxis
Inversies of ouderwetse zinsbouw….Fragmenten, halve zinnen, uitroepen….Lange zinnen zonder duidelijke structuur — mits doelbewust gebruikt
4. Laat inconsistentie of frictie toe
Een stijlbreuk halverwege (bijv. van analytisch naar poëtisch)…..Een niet afgewogen tegenstelling…..Een paradox die niet wordt opgelost
5. Interpoleer jouw ‘handtekening’
Denk aan: Terugkerende formuleringen of voorkeuren……Thema’s die als onderstroom aanwezig zijn……Specifieke kennis of een unieke toon
Tot slot: Waarom zou je überhaupt willen vermijden dat een tekst als AI-tekst wordt herkend?
Dat is een goede tegenvraag. Soms is het functioneel om een tekst met AI op te stellen of voor te bereiden, zolang je hem daarna herschrijft in een persoonlijke stijl. Maar als je bijvoorbeeld wil publiceren, wil je vermijden dat je tekst onpersoonlijk of kunstmatig overkomt. Niet omdat AI op zich slecht is, maar omdat schrijverschap — nog steeds — een menselijk vak is.
Daar komt bij, het eindproduct is niet het enige wat telt, het gaat ook om de stem die erin doorklinkt. En die stem is het moeilijkst te simuleren. Bovendien, waarom zou je jezelf anders voordoen dan je werkelijk bent. Jezelf vermommen in een AI-tekst is zoiets als liegen en bedriegen. In feite is het een brevet van onvermogen, een krampachtige poging om te laten zien dat je geen loser bent, terwijl je juist het meest eigene van jezelf verliest.