Time present and time pastAre both perhaps present in time future,And time future contained in time past.If all time is eternally presentAll time is unredeemable.What might have been is an abstractionRemaining a perpetual possibilityOnly in a world of speculation. T.S. Eliot De gedachte dat de tijd een illusie is die door het brein zelf gecreëerd […]
Gistermiddag in de spiegel, 14.32 uur Een mens is een monocausaal wezen dat van nature geneigd is om voor elk verschijnsel één oorzaak aan te wijzen. Soms denken we zelfs een gevolg te herkennen dat in feite een oorzaak is, maar zich aandient als een gevolg. Wat een monocausaal wezen structureel over het hoofd ziet, […]
AI-portret op basis van informatie over mij op Wikipedia. Dit portret heeft mijn zoon Jurriaan laten maken door een nieuwe plaatsjes-generator die beschikbaar is gekomen op de betaal-versie van ChatGPT. *** Vannacht ontmoette ik een vrouw die ik wel eens tegenkom op straat, maar die ik verder alleen ken uit dromenland. Het is waar gebeurd […]
Het is bekend dat in die eerste naoorlogse jaren de verschrikkingen van de Holocaust vrijwel collectief werden verdrongen. De aanvankelijke verbijstering over wat had plaatsgevonden maakte al gauw plaats voor een vrijwel totale oriëntatie op de toekomst. De euforie van de jaren zestig is achteraf ondenkbaar zonder deze voorafgaande, radicale verdringing van de oorlogsellende in een […]
Eergisteren was ik weer eens een dagje in Amsterdam. Uitgestapt op Station Amsterdam-Zuid, en vandaar de hele dag gelopen. Ik kwam langs plaatsen uit mijn jeugd. Het pleintje waar ik voetbalde na school, in de Corellistraat, tegenover de Montessorischool. Langs de Peetersschool in de Richard Holstraat, waar ik zelf ooit lezen en schrijven leerde. […]
‘In zijn grote religieuze werken gaf El Greco op ongeëvenaarde wijze uitdrukking aan het Spaanse katholicisme. Zijn doeken vulden de verhandelingen en gedichten van oer-Spaanse mystici als de heilige Teresa van Avila en Johannes van het Kruis aan. Hij schilderde in hun lichaam opgesloten zielen die, verlangend naar de eeuwigheid, wensten te ontsnappen aan hun […]
Want er staat geschreven: Ik zal de wijsheid van de wijzen verloren doen gaan en het verstand van de verstandigen zal Ik tenietdoen. Waar is de wijze? Waar de Schriftgeleerde? Waar de redetwister van deze wereld? Heeft God niet de wijsheid van deze wereld dwaas gemaakt? 1 Corinthiërs 19-20 Gisteren bedacht ik opeens dat ik […]
Karel van het Reve, ‘de geleerde broer’ van Gerard, zei vaak wat badinerend over zijn getalenteerde broer, dat hij ‘de woordjes goed achter elkaar kon zetten’. Dat klonk als afgunst, maar goed schrijven is in wezen niets anders dan dat. ChatGPT heeft nu het algoritme ontdekt hoe je dit moet doen en zal eindeloos gaan […]
‘In De toekomst van gisteren schrijft Mulisch: ‘Het Duizendjarig Rijk was de ontkenning van de tijd, van zijn eigen duizend jaren, en was daarmee het beeld van een onmogelijkheid. Het was de dood – het nuljarig rijk.’ Dat is het denkbeeldig punt in de tijd waarop de geschiedenis tot stilstand is gekomen, niet op de wijze […]
Geachte deelnemer aan de Van Helsdingenprijsvraag, Helaas heeft u met uw inzending niet de Van Helsdingenprijs gewonnen. Er waren 27 inzendingen, veelal van hoge kwaliteit. Na lang leeswerk, beraad en onderling overleg heeft de jury vier andere inzendingen uitgekozen voor de shortlist, en uit die vier is de winnaar gekozen. Deze zullen we komende week […]
Geachte deelnemer aan de Van Helsdingenwedstrijd, Helaas moet ik u mededelen dat uw werk geen prijs heeft gewonnen bij de Van Helsdingenprijsvraag. Er waren deze ronde iets minder inzendingen dan gebruikelijk, namelijk 34, maar de gemiddelde kwaliteit was opnieuw hoger dan voorgaande jaren. Wij willen u allen bedanken voor de vele interessante, lezenswaardige en relevante […]
Tien jaar geleden, in het voorjaar van 2015, ontving ik het bericht dat mijn boek Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering helaas niet was bekroond met de Van Helsdingenprijs. Ik had het boek voor deze prijsvraag ingezonden onder het motto ‘wie niet waagt, die niet wint.’ Of om met Johan Cruijff te spreken: ‘Als je niet schiet, […]
Gisteren kwamen de eerste felicitaties binnen na het heugelijke nieuws dat mijn inzending voor de Van Helsdingen-prijsvraag is bekroond met een gedeelde hoofdprijs. Dank daarvoor! Het was de zesde keer dat ik aan deze tweejaarlijkse prijsvraag deelnam. En nu dan eindelijk een prijs! Toen ik het hoorde schoten allerlei cliché’s door mijn hoofd: …“De aanhouder […]
Gisterochtend vond ik dit bericht in mijn mailbox: “De jury van de Van Helsdingenprijsvraag heeft overlegd over de inzendingen en besloten dat jij een Van Helsdingenprijs van 5.000 euro ontvangt voor de beste creatieve, literaire inzending. Van alle inzendingen staken er twee duidelijk bovenuit wat betreft reikwijdte, diepgang, relevantie, filosofische én psychiatrische deskundigheid, en dat […]
‘Men kan begrijpen waarom zelfs mystici – die toch gewoon zijn om in hun gebedsleven te flirten met het absolute – beducht zijn voor extases. Men kan begrijpen waarom ze niet ophouden te benadrukken dat ze in dit leven radicaal van God gescheiden blijven en waarom ze wijzen op de noodzaak zich aan gewone gebedsvormen […]
Op 20 december 1965 zag het stuk Kleine Alice van Edward Albee in de Stadschouwburg in Amsterdam. Ik ging er naar toe samen met een paar klasgenoten onder leiding van pater Vrijburg SJ, onze leraar godsdienst op het Ignatiuscollege. In de pauze herkende ik Martine Bijl. Zij zat toen op het Spinozalyceum. Een maand eerder […]
Voor het verstaan van de terminologie van A. Roland Holst is het onderkennen van het mystiek karakter van zijn werk onontbeerlijk.(…) Karakteristiek voor de mystische geestesgesteldheid zijn de dramatische verbeeldingen waarin de grote universele symbolen spontaan uit het onbewuste omhoogkomen. Roland Holst heeft zich herhaaldelijk geïnspireerd op zulke beelden uit de diepste lagen van het […]
Dat schreef de dichter Roland Holst in 1937 in Een winter aan zee. Wat is poëzie anders dan een onzeker gissen aan de oever van een onstuimige en onoverzichtelijke zee. Roland Holst schrijf traadselachtige woorden. Het besef van dood, seksuele en mystieke eenwording en een verlangen naar de eeuwigheid komen samen in zijn poëzie. Mystieke liefde zonder […]
Bovenstaande illustratie tekende ik voor De Harpoen, het schoolblad van het Sint Ignatiuscollege. Mijn eerste getekende bijdrage verscheen in het zesde nummer van jaargang 46, in februari 1963. Eind 1964 kwam ik in de redactie, maar daar ging in september van 1965 al weer uit, vanwege gezondheidsproblemen. Verder werkte ik nog als illustrator mee aan […]
Donald Trump heeft tienduizenden valse of misleidende beweringen gedaan, waaronder tijdens zijn eerste en tweede termijn als president van de Verenigde Staten. Factcheckers bij The Washington Post documenteerden 30.573 valse of misleidende beweringen tijdens zijn eerste presidentiële termijn, gemiddeld 21 per dag. The Toronto Star telde 5.276 valse beweringen van januari 2017 tot juni 2019, […]
Diemen 1973, op de achtergrond rechts: de eerste van de vijf studentenflats Toen ik in de jaren zeventig kunstgeschiedenis studeerde, had je nog een kandidaatsexamen. Voor kunstgeschiedenis bestond dat examen uit twee delen: geschiedenis van de kunst en klassieke archeologie. Voor kunstgeschiedenis moest je drie mondelinge examens afleggen, respectievelijk in de Middeleeuwen, Renaissance en de […]
De treinen creëerden een massamobiliteit die tegelijk voor een individu een uitzonderlijke manier van reizen was, elke keer opnieuw de vreemdste reis uit de geschiedenis. Elke keer een optocht, een theater, tot 1880 bij avond met kaarsjes verlicht. Wagens alleen met vrouwen, wagens met man nen, allemaal rokers; wegens brandgevaar had elke pijp volgens het […]
Nederland was in mei 1940 niet zo nietsvermoedend ten aanzien van de mogelijkheid van een toekomstige oorlog en de gevaren daarvan als eerder wel beweerd is. Maar defensie is politiek en het Nederlandse defensiebeleid derhalve ten prooi aan de politieke wanen van het moment. Tot 1935 werd er in de defensiecapaciteit van het land nauwelijks […]
Nooit zal de mens iets te weten komen over de oorsprong van de religie en de diepgewortelde rituelen die daarmee samenhangen. Maar voor wat de hedendaagse situatie betreft kunnen we gevoegelijk aannemen dat ons sociaal gedrag niet zomaar out of the blue ontstaat door een individuele expressie van authentieke emotie. De mens is van begin af […]
‘Wat ze vaak deden was, volgens Albert Schweitzer, niet het verklaren van Jezus, maar het wegredeneren van storende, onduidelijke elementen in zijn biografie, die niet pasten bij eigentijdse gevoeligheden, met name (volgens Schweizer vanaf de vroegste bronnen) elementen die Jezus te Joods maakten, te primitief, te apocalyptisch, te moeilijk inpasbaar in de ‘rationele religie’, de […]
Een conclusie uit deze gegevens, als zouden erg veel of zelfs de meeste bekeerlingen in het rechts-katholieke kamp terecht zijn gekomen, lijkt voor de hand te liggen, maar kan toch maar heel voorzichtig om onder veel voorbehoud worden getrokken. Er waren immers ook anderen. Ik noem twee voorbeelden. De theoloog F.H. van de Pol is […]
Volgens de huidige maatstaven van de DSM-5 zou je kunnen stellen dat Jezus van Nazareth destijds, tijdens een geestelijke crisis in de woestijn, overvallen werd door een psychose die eindigde in een messias-syndroom. Maar het is de vraag of de DSM-5 ook met terugwerkende kracht geldt voor tijden waarin de psychose nog niet als zodanig […]
Onderstaand verhaal verscheen al eens eerder op mijn blog maar gezien de ontwikkeligen rond Trump en Poetin leek het me goed om het nog eens te herhalen. * ‘Het gezond verstand, dat getraind is in utilitair denken, is hulpeloos tegenover dit ideologische superverstand, aangezien totalitaire regimes een functionerende wereld van onzin installeren. De ideologische minachting […]
Ik vroeg aan ChatGPT: Wat is de actualiteit van de ideeën van Hannah Arendt over totalitarisme in deze tijd van Trump en Poetin? ChatGPT zei: Hannah Arendt’s analyse van totalitarisme blijft zeer relevant in het huidige tijdperk van leiders als Donald Trump en Vladimir Poetin. Haar werk The Origins of Totalitarianism (1951) beschrijft de kenmerken van totalitaire […]
Ik las laatst een artikel over parallelle werelden. Dat is een theorie die in 1957 is opgesteld door Hugh Everrett om een lastig probleem binnen de kwantummechanica op te kunnen lossen. De kwantummechanica beschrijft niet de waarneembare kenmerken van een systeem, maar een algemene toestand die de verzameling is van alle mogelijke toestanden volgens een […]
Dat schrijft Wouter Kusters in A Philosophy of Madness, de Engelse vertaling van zijn opus magnum Filosofie van de waanzin. Het is vreemd om je eigen woorden geciteerd te zien door een ander, en helemaal als die woorden vervolgens in het Engels worden vertaald. Hoe kan het dat woorden iets anders lijken te betekenen, als […]