Salvador Dali was gefascineerd door de wisseling van paradigma die de kwantummechanica teweeg heeft gebracht. Geïnspireerd door Heisenbergs onzekerheidsprincipe schreef hij in 1958 zijn Anti-Materie Manifest. Zelf zei hij hierover: “In de surrealistische periode wilde ik de iconografie van het innerlijk en het wonderbaarlijke in kaart brengen, geïnspireerd door mijn geestelijke vader Freud. Vandaag de […]

‘Wie met een zucht van verlichting spreekt over ‘het verleden’, vergist zich. Het Europa van Rafael en Goethe heeft met het Europa van nu evenveel te maken als een emmer koeiemelk met de geschifte derrie, die ontstaat als er een scheut azijn in gekwakt wordt. Al hebben wij het zure water weer zo’n beetje democratisch […]

De Noordzee (foto: Dolph Kessler) Tijdens de oorlog was de meest effectieve leugen de door Hitler of Goebbels bedachte slagzin van de Schicksalskampf des deutschen Volkes, die het zelfbedrog door middel van drie suggesties bevorderde: ten eerste dat de oorlog geen echte oorlog was. ten tweede dat de oorlog niet door de Duitsers was ontketend […]

Freud veronderstelde dat de oorzaken van religie louter in intrapsychische processen gezocht moeten worden. Anders gezegd: God is een projectie. Deze tijd van corona waarin complot-theorieën overal de kop opsteken, lijkt Freud op het eerst gezicht gelijk te geven. Mensen projecteren hun eigen verklaring voor de onbegrepen en bedreigende realiteit in een eigen versie van […]

Hoe is het ooit zo ver kunnen komen en waarom was het juist Nederland waar het progressieve katholicisme in de jaren zestig als eerste ten onder ging? Die vraag wordt vaak gesteld maar zelden beantwoord. Eerlijk gezegd weet ik zelf ook het antwoord op die vraag niet. Tenminste, niet precies. Ik erger me wel eens […]

Jean Delville, De schatten van Satan, 1894 ‘Zijn overmacht was haat, woede, extase, uitbarsting, krijgsgehuil, maar in de verte, als een regenboog na het onweer, glansde iets lichts: zijn bleek, bloemzoet, keurig ideaal van een nieuw, kuis Duitsland vol opgewekt zwaardgekletter, het sentimentele naspel van het brute lied van de haat. Iedereen haalde adem. De […]

Het bericht van de dood van Michaël Zeeman kwam in juli 2009 niet geheel onverwacht. In de weken daarvoor deden berichten de ronde dat bij hem een hersentumor geconstateerd was.  Zeeman hoorde bij Leeuwarden, zeker in de jaren tachtig. Hij was toen nog slechts een twintiger, maar toch had hij alle hoge heren van deze […]

Werk van Fred Landsman, atelier in Holwerd, links 10 juni, rechts 28 juli j.l. Is het internationaal georiënteerde modernisme in de vorige eeuw een obstakel geweest voor de kunst die in de regio werd vervaardigd?  De avant-garde van de Europese kunst nam afscheid van de natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid. De nabootsing van de natuur […]

Is het vandaag of gistren, vraagt mijn moeder,bladstil, gewichtloos drijvend op haar witte bed.Altijd vandaag, zeg ik. Ze glimlacht vaagen zegt: zijn we in Roden of Den Haag?Wat later: kindje ik word veel te oud.Ik troost haar, dierbare sneeuwwitte astronautzo ver al van de aarde weggedreven,zo moedig uitgestapt en in de ruimte zwevendzonder bestek en […]

Eind februari bereikte mij het bericht dat Gjalt Walstra plotseling was overleden. Hij werd 78 jaar. Op 3 maart vond de uitvaart plaats in het crematorium in Goutum, nog net voor de corona-uitbraak. Ik herinner me Gjalt van de talloze openingen van tentoonstellingen, waar we elkaar ontmoetten en elkaar spraken, ieder met een glas in de […]

‘Ik ben het met Professor Rümke eens, die schrijft: ‘Principieel godsdienstig ongeloof is in algemene zin geen ongeloof, integendeel: het heeft de typische structuur van geloof, met dezelfde ontaardingsverschijnselen als verstarring, bekrompenheid, minachting voor andersdenkenden, tot fanatisme & vervolging toe. Waar ben jij allemaal zo zeker van, inzonderheid aangaande wie er met een bord loopt? […]

Freud is wellicht de eerste geweest die van de liefde een therapie heeft gemaakt. De psyche werd een complex en open systeem dat op symbiotische wijze verbonden is met de ander. Freuds grootste ontdekking was niet het blootleggen van de seksuele drift, maar de onhoudbaarheid van ‘de moderne psychische ruimte’ die zich baseert op illusies. […]

‘In de oorlogsjaren is in versneld tempo de samenhang van de normale maatschappij verloren gegaan, overal, in ieder land dat aan de oorlog heeft deelgenomen. Chaos en willekeur werden genormaliseerd, in vredestijd onbekende menselijke mogelijkheden bevorderd tot omgangsvormen, dit alles niet voor de korte duur van een incident, maar over een bestek van jaren, dagelijks. […]

Al weer bijna dertig jaar geleden ontvouwde de Japanner Francis Fukuyama zijn gedachten over het het einde van de geschiedenis. Daarmee zou het op termijn ook met de kunst zijn gedaan. De hele theorie bleek uiteindelijk niet meer dan een voetnoot bij Hegel te zijn. Na de aanslagen van 11 september 2001 is de theorie […]

 ‘Tien jaar na de dood van Hermans gaf Arnold Heumakers in een essay voor De Gids een intrigerende verklaring voor de alom geconstateerde afname in de kwaliteit van Hermans’ oeuvre ‘pakweg vanaf Nooit meer slapen uit 1966′: door de snelle secularisering van Nederland in de jaren zestig was Hermans zijn grootste tegenstander, de religie, kwijtgeraakt. […]

In de Helmersbuurt in Amsterdam stond ooit het Wilhelmina Gasthuis, dat in de volksmond ‘het WG’ werd genoemd. Vooral Paviljoen 3 was een begrip. Als je gek was ging je naar ‘Paviljoen 3’. Ik herinner mij het oude WG vooral door mijn jongste zus Trees, die in 1956 hier werd opgenomen om een zware hersenoperatie te ondergaan. […]