‘Als dit universum in zijn miljoenvoudige orde en precisie het resultaat van een blind toeval zou zijn, dan is dat net zo geloofwaardig als wanneer een drukkerij explodeert en alle druklettertjes weer op de grond terecht komen in de voltooide en foutloze vorm van het woordenboek.’ Aldus Albert Einstein, niet de eerste de beste dus. […]
In haar boek Le paradigme de l’art contemporain (2014) probeert de kunstsociologie Nathalie Heinrich het paradigma van de hedendaagse kunst te verwoorden. Daarbij maakt zij onderscheid tussen de ‘academische kunst’ die verschilt van de ‘moderne kunst’, die op zijn beurt zich onderscheidt van van de ‘hedendaagse kunst’. Die laatste paradigma-wisseling zou je de ‘conceptualisering’ van de kunst […]
Mijn vader op een Camping Municipal in Frankrijk, zomer 1962 ‘Elke wijze van doen wordt gecodificeerd, niemand durft zich te onttrekken aan het gedrag, dat de code behelst. Wie ziek wordt, lijdt aan de ziekte van het leerboek; wat daarbuiten gaat, is persoonlijk en bijgevolg onecht. Wie van zijn sterven een daad maakt, beweegt zich […]
Gisteren was het 15 jaar geleden dat Gerard Reve op 82-jarige leeftijd in een Belgisch verpleeghuis overleed. In die tijd mocht ik meewerken aan een driedelige documentaire die door Gryt van Duinen werd samengesteld voor Omrop Fryslân. ‘Meelezer’, zo werd ik genoemd in de aftiteling. Gryt had mij gevraagd om in de boeken van Reve passages […]
Elk jaar weer luisteren mensen – gelovig of ongelovig – in de Goede Week diep ontroerd naar de Mattheus-Passion. Deze componist was meer dan wie ook diepgelovig. Steeds minder van de bewonderaars van Bach zijn nog gelovig, maar de muziek is er voor hen niet minder om. Sterker nog, ze beluisteren dit lijdensdrama liever in […]
‘Met zijn voorkeur voor de Griekse en Romeinse godenwereld zet hij zich af tegen de christelijke denkwereld. Hij pleit impliciet voor meer magische, prechirstelijk denk- en handelwijzen. Vestdijk is eerder een magiër dan een wetenschapper.’ In deze zin van Kees ’t Hart, op pagina 250 van de brievenroman De Toetssteen, die hij onlangs samen met […]
Het woord ‘technoia’ is een neologisme dat binnen de nieuwe mediatheorieën is ontstaan ter aanduiding van een nieuw soort bewustzijn. Binnen die zienswijze zou je ook aan internet een soort bewustzijn kunnen toebedelen. De belangrijkste parallellen tussen het internet en met het menselijk bewustzijn zijn de interconnectiviteit van de communicatie, het ontbreken van een centrum, de […]
Nooit zal de mens iets te weten komen over de oorsprong van de religie en de diepgewortelde rituelen die daarmee samenhangen. Maar voor wat de hedendaagse situatie betreft kunnen we gevoegelijk aannemen dat ons sociaal gedrag niet zomaar out of the blue ontstaat door een individuele expressie van authentieke emotie. De mens is van begin af […]
Een conclusie uit deze gegevens, als zouden erg veel of zelfs de meeste bekeerlingen in het rechts-katholieke kamp terecht zijn gekomen, lijkt voor de hand te liggen, maar kan toch maar heel voorzichtig om onder veel voorbehoud worden getrokken. Er waren immers ook anderen. Ik noem twee voorbeelden. De theoloog F.H. van de Pol is […]
‘In Nederland had ik alleen dat beroemde boek van de Vlaamse theoloog Edward Schillebeeckx gelezen: Jezus, het verhaal van een levende. Inmiddels ben ik in de Verenigde Staten zo’n duizend boeken verder, en ik begrijp ook wel dat die, zeg maar, simplistische aanpak van mij – van: dit kan! en: dat kan niet! – alles […]
Vorige week was ik in Noordwijk om een paar stoelen op te halen die we via Marktplaats hadden gekocht. Zo kwamen wij in de buurt van Noordwijkerhout. Toen ik die plaatsnaam op de borden zag staan, herinnerde ik mij dat hier in de late jaren zestig het Pastoraal Concilie werd gehouden. In het kleinseminarie dat hiervoor als locatie […]
‘De inderdaad bestaande verschillen tussen de Germaanse en Joodse psychologie, waarin de deskundigen sinds lang op de hoogte zijn, mogen van nu af niet meer verdoezeld worden; voor de wetenschap kan dit alleen maar bevorderlijk zijn.’ Deze woorden zijn van Carl Gustav Jung werden geschreven in het begin van de jaren dertig. Achteraf zal hij […]
‘Ook het mysticisme kwam voort uit seksuele perversiteit; alleen veranderde het nationaal-socialisme het masochistische karakter van de oude patriarchale religie (het christendom) in een sadistisch mysticisme. Evenals de Kerk behoort het fascisme tot ‘het georganiseerde mysticisme als internationale antiseksuele organisatie.’ Dat schrijft Harry Mulisch in Het seksuele bolwerk (1973) als hij de visie van Wilhelm […]
Het fenomeen ‘heks’ dook op in de marge van de Middeleeuwse maatschappij, in een tijd toen die samenleving met veel menselijke ellende werd geconfronteerd. Het was de tijd ook dat alchimisten op zoek gingen naar een elixer dat een lang leven zou kunnen garanderen en een onfeilbaar middel zou zijn tegen alle denkbare ziektes en […]
Freud veronderstelde dat de oorzaken van religie louter in intrapsychische processen gezocht moeten worden. Anders gezegd: God is een projectie. Deze tijd van corona waarin complot-theorieën overal de kop opsteken, lijkt Freud op het eerst gezicht gelijk te geven. Mensen projecteren hun eigen verklaring voor de onbegrepen en bedreigende realiteit in een eigen versie van […]