‘Tegen het einde van de twintigste eeuw verbrak men het taboe op neurofysiologische onderzoek naar aspecten van het bewustzijn. De belangrijkste vraag (Chalmers 1996 ‘The hard question’) is de volgende: “Waar komen de qualia vandaan?” Het begrip qualium kan niet precies gedefinieerd worden, maar drukt uit ‘de ervaring van bijvoorbeeld de kleur blauw, zoals deze […]

‘Ik hoop dat Tsering in Tibet-in-India een leefbaar compromis tussen angst en vitaliteit, schuld en spontaniteit, inferioriteit en superioriteit zal vinden. Ik hoop, kortom, dat hij eenvoudig een beetje gelukkig zal worden, dat simpele woord dat hij zo vaak gebruikte wanneer hij vertelde van zijn jeugd. Want ik zal met sympathie blijven denken aan deze […]

  In het westerse denken wordt op dit punt meestal naar Plato terug 
gewezen: de volmaakte, de totale mens is zowel man als vrouw. De gedachte is echter zo algemeen dat Plato er niet voor nodig is. Wat 
biologisch onmogelijk is hebben talrijke culturen langs symbolische 
weg toch trachten te bereiken. Sierksma geeft hiervan veel […]

Eergisteren ontving ik een lang artikel (bijna 8000 woorden) van Jan Gulmans, getiteld ‘De mislearre aap’. Fokke Sierksma in de ogen van Huub Mous. Jan Gulmans leerde ik enkele jaren geleden kennen in zijn hoedanigheid als redacteur van het Obe Postma Selskip. Hij heeft Fokke Sierksma persoonlijk gekend, onder meer in zijn studietijd in Leiden, […]

‘Hij weet te vertellen, dat hij zich goed bewust is waar de fout zit, en wat er de afgelopen dagen gepasseerd is, maar dat hij zichzelf nu weer volkomen in de hand heeft, en eigenlijk wel weer naar huis kan gaan. Als hij in de loop van de dag zijn kleding weer aan krijgt, valt […]

Als we Jung mogen geloven is het leven groter dan we denken dat het is, omdat onder het bewustzijn het onbewuste ligt en zelfs een collectief onbewuste. Dat domein van het onbewuste is volgens Jung niet – zoals Freud dacht – een vergaarbak van verdrongen seksuele verlangens, die in de realiteit niet te verwezenlijken zijn, […]

  Voor Jung waren Goed en Kwaad primair psychologische relativiteiten, die niet op een transcendent goddelijke wezen geprojecteerd konden worden. Jung verwijt het christendom, dat het geen ruimte heeft gecreëerd voor de schaduwzijde van God, die feitelijk in de mens zelf zit. Anderzijds is het moeilijk te achterhalen of Jung – ondanks zijn opvatting over […]

Steeds meer realiseer ik mij dat Jung in een andere tijd leefde, een tijd die niet de mijne was en die zich ook steeds verder verwijdert in de tijd. Toch lijken zijn ideeën soms heel dichtbij, zoals een foto van iemand uit en ver verleden opeens heel dichtbij kan zijn. Misschien komt dat ook wel, […]

  Jung had zo zijn eigen opvattingen over het kwaad. Begin jaren vijftig zette hij zijn ideeën hierover uiteen in twee opmerkelijke boeken, waarin de katholieke geloofsleer, en met name wat de kerkvaders daarover te zeggen hadden, tegen het licht werd gehouden: Aion (1951) en Antwoord op Job (1952). Het kwaad was volgens Jung alles […]

‘De symbolische voorstelling van alle godsdiensten zijn belichamingen van onbewuste processen in typisch algemeen geldige vorm.’ Dat schreef  Jung in zijn boek Psychologische typen (1921) dat lange tijd zijn meest gelezen boek was. In het eerste hoofdstuk van dit boek zet Jung in grote halen zijn standpunt ten aanzien van de religie uiteen. Het is […]

  Wat is anno 2013 nog de betekenis van Jung? Ik denk dat weinig mensen nog zijn boeken lezen. Anderzijds zijn de belangrijkste ideeën van Jung inmiddels gemeengoed geworden. ‘Archetypen’, ‘het collectief onbewuste’, ‘extravert en introvert’, dat zijn begrippen die te pas en te onpas worden gebruikt, en zelfs het obscure begrip ‘synchroniciteit’ hoor je […]

Dit wordt het jaar van de abdicaties, dat is nu wel duidelijk. Eerst Beatrix en dan nu Benedictus. De grote opruiming is begonnen. Je moet je moment weten te kiezen wanneer het tijd is om te gaan. In beide gevallen was volgens mij de houdbaarheidsdatum al behoorlijk overschreden. Beatrix begon steeds meer samen te vallen […]

Misschien moeten wij ons het weidse panorama op de drempel van de dood wel voorstellen als de slotscène van de film ‘Dood in Venetië’, waar een stervende componist Gustav von Aschenbach op een strandstoel aan het Lido voor het laatst het lichaam ziet van een jongen die voor hem het toppunt van schoonheid verbeeldt, een […]

Volgende week vrijdag moet ik een lezing houden op het symposium Transformaties van de Stichting Psychiatrie en Filosofie in Utrecht. Aanleiding voor dit verzoek was mijn bijdrage aan het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose (2011). Het is niet de eerste keer dat ik over mijn psychotische ervaringen een verhaal moet vertellen. Ik […]

‘O God, leer ons onszelf te verstaan en te begrijpen dat wij ons oneindig ver verwijderen van hetgeen ons hart ten diepste verlangt. ‘ Wijze woorden. Ze zijn van Teresa van Avila, een mystica uit de zestiende eeuw, die net als alle grote mystici achteraf gezien kan worden als een groot psycholoog. De woorden zijn […]

In deze uitzending gaan we op zoek naar de relatie tussen de werelden van religie en psychotherapie. Hoe is het met het moderne gesprek gesteld? Is er een vorm van zingeving te vinden die recht doet aan de behoeften van de moderne spirituele mens die hulp zoekt? En hoe was dat in de geschiedenis? Er […]