Op 6 augustus 2012 overleed Robert Hughes, kunstcriticus, schrijver en documentairemaker, geboren in Australië en sinds de jaren zeventig woonachtig in New York. Ik leerde het werk van Hughes kennen in de tijd dat ik kunstgeschiedenis studeerde. In 1977 schreef ik mijn doctoraalscriptie met als onderwerp Amerikaanse kunstkritiek in de jaren zestig. Een verkenning van […]
‘De liefde is de tijd en de plaats waarin het ‘ik’ zich het recht voorbehoudt buitengewoon te zijn. Soeverein, zonder ook maar individu te zijn. Verdeeld, verloren, vernietigd, maar door de imaginaire vereniging met de geliefde ook samenvallend met de oneindige ruimten van een bovenmenselijke psyche. Paranoïde? In de liefde ben ik op het toppunt […]
Kort voor zijn overlijden, in december 1997, vroeg Lode Pemmelaar mij of ik mij verantwoordelijk wilde stellen voor de uitgave van een boek over zijn werk. Het geld was geen probleem, dat was er al dankzij een gulle gever. De auteurs had ook hij al uitgezocht. Een van hen was Michaël Zeeman, met wie hij goed bevriend was. […]
In 1992 ging Theater Romein in Leeuwarden open. De voormalige Westerkerk was voor dit verbouwd tot theater annex expositieruimte. Galerij Romein, zo heette de nieuwe tentoonstellingszaal die zich op de eerste en tweede verdieping bevond. Ed Bausch, die toen de directeur was van Theater Romein, had mij gevraagd een concept te bedenken voor de openingsexpositie. […]
‘The inner structure of our intellect reflects the structure of our universe.’ Iain McGuilchrist, The Master and his Emissary. The Divided Brain and the Making of the Western World (2009) Ons brein is verdeeld in twee hemisferen maar de functionele taakverdelingen in het brein zijn veel minder strikt gescheiden dan in veel studies uit […]
‘Een bouwwerk, een Griekse tempel, beeldt niets af. Hij staat daar gewoon, in het dal tussen de rotsen. Het bouwwerk omsluit de gestalte van God, maar laat hem tegelijkertijd, aldus verborgen, door de open zuilengalerij naar buitenkomen –uit-staan- in het heilige domein. Door de tempel weest de God in de tempel aan.’ Aldus Martin Heidegger […]
Twee vrienden staan symmetrisch in beeld. Links Jean de Dinteville, een Frans edelman en ambassadeur in Londen. Rechts zijn landgenoot, de bisschop Georges de Selves. Het is – zo wordt wel beweerd – de symmetrie van twee tegendelen: het wereldse en het geestelijke. Twee domeinen de in de 16de eeuw met elkaar in strijd waren. […]
Gisteren ben ik begonnen in Minima Moralia (1951) van Theodor W. Adorno. Een boek waarvan wel eens gezegd wordt dat je het gelezen moet hebben. De heruitgave van uitgeverij Vantilt ziet er prachtig uit. Ik heb het niet zo op Adorno. Ik heb hem altijd een wat elitaire bal gevonden, een cultuurpessimist in optima forma. […]
Ruim zeven eeuwen geleden beklom Petrarca de Mont Ventoux. Hij was de eerste moderne mens – zo wordt wel eens beweerd – die een berg beklom om de schoonheid van het landschap te beschrijven. Maar in het verslag van zijn tocht kom je het landschap nauwelijks tegen. Vergezichten in die tijd hebben een aardse schoonheid, […]
In haar boek Le paradigme de l’art contemporain (2014) probeert de kunstsociologie Nathalie Heinrich het paradigma van de hedendaagse kunst te verwoorden. Daarbij maakt zij onderscheid tussen de ‘academische kunst’ die verschilt van de ‘moderne kunst’, die op zijn beurt zich onderscheidt van van de ‘hedendaagse kunst’. Die laatste paradigma-wisseling zou je de ‘conceptualisering’ van de kunst […]
Het is al weer lang geleden dat ik voor het laatst gepreekt heb in een kerk. Dat was in juni 2007 bij de opening van de zomertentoonstelling in de Martinikerk in Bolsward. Het thema dat jaar was ‘Vrij zijn in gebondenheid’. In deze tijd van corona is dat thema weer aardig actueel. Iedereen streeft naar […]
‘Ter Braak spreekt over het toelaten der relative- rende doodsgedachte in ons denken. Van Duinkerken consta teert: “Onderwijl moffelt hij handig het andere element weg, dat geenszins nihiliseert, doch veroorzaakt: het onto logische element .. , hij zwijgt onderwijl over de psychologische onmogelijkheid om een ‘absoluterende zijnsgedachte’ uit te bannen.“ Dat is orakeltaal, gesproken uit de behoefte om […]
‘In plaats van de tabula rasa die wordt voorspeld door het hoogmodernisme, of zelfs de viering van de rumoerige sfeer van de beroemde Roaring Twenties met Parijs als Hemingway’s Moveable Feast, vinden we een collectief ethos, gedreven in de richting van het herstel van wat er vóór de oorlog was: een verstilde wereld verstild en […]
‘In het ‘historisme’ van de twintigste eeuw zal met name de ‘Duitse geest’ aan de relativering en vervluchtiging van elk dragend en oriënterend mensbeeld lijden op een wijze, welke Dilthey nog met de methodische middelen van zijn filosofie had willen voorkomen. Het wordt de ten slotte in Hitlers apocalyptische triomf van het nu biologistisch of […]
In 1972 zag ik de tentoonstelling Het Geheim in het Groninger Museum. Voor mij was dat een openbaring. De laatromantische kunst uit Duitsland uit de periode 1870-1900 werd hier in zijn volle glorie tentoongesteld. Kunstenaars werden de idolen van de burgerij. Zij schilderen een unheimische wereld waar de irrationele krachten vrij spel hebben. Satyrs, Medusa’s, […]
Er is een beroemde foto van Man Ray, Erotic-veiled, die een naakte, blanke vrouw te zien geeft achter het wiel van een grote etspers. De blanke huid van arm en handpalm draagt nadrukkelijk de sporen van gitzwarte drukinkt. De foto maakt de erotische huivering voor het vreemde van een zwart gekleurde huid als geen andere […]