Voortleven in een onechte wereld

Links: uitzicht vanuit mijn kamer in het MCL op 17 mei j.l. Medio maart j.l. hoorde ik binnen één week dat ik met mijn manuscript met als titel De waan van het schrijven – Harry Mulisch en de creatieve psychose de Van Helsdingenprijs had gewonnen van de Stichting Psychiatrie en Filosofie, maar ook dat ik […]

Lees de rest

De context van het complotdenken

Een vaak aangehaalde rechtvaardiging van de huidige Russische agressie is het vermeende westerse verraad aan een belofte uit 1990: dat de NAVO zich ‘geen inch oostwaarts’ zou uitbreiden na de Duitse hereniging. Hoewel James Baker – destijds Minister van Buitenlandse Zaken van de VS – deze woorden uitsprak in een gesprek met Gorbatsjov, ging het […]

Lees de rest

Het complotdenken van Dolph Kessler

Vorig jaar verscheen het boek “Oorlog of vrede. Willen winnen of gelijkspel” van Dolph Kessler. Sindsdien ventileert hij zijn mening over de oorlog in Oekraïne in allerlei interviews. Maar ook op Facebook, waar de laatste dagen een felle discussie is ontstaan tussen voor en tegenstanders van zijn bijzondere vorm van pacifisme, die in feite neerkomt […]

Lees de rest

Domweg gelukkig dat ik nog leef

Is het mogelijk dat twee zulke geperverteerde persoonlijkheden als Poetin en Trump oprecht kunnen huilen?  Het hangt sterk af van wat je onder “oprecht huilen” verstaat — en wat je bedoelt met “geperverteerd”. Als je met oprecht huilen bedoelt: het tonen van onvervalste emotie, niet gespeeld of strategisch, dan is het antwoord: ja, dat is […]

Lees de rest

Het helen van de stilte

Ik heb een paar boeken van Richard Dawkins gelezen, vooral over het darwinisme. Boeken als The Selfish Gene (1976) en The Blind Watchmaker (1986) zijn inmiddels klassiekers geworden. Ook The God Delusion (2006) werd een mondiale bestseller. Dawkins, die inmiddels al 84 jaar is, hanteert een schaal van geloof – van (1) volkomen overtuigd theïst […]

Lees de rest

Genezen als symbiogenese

“Het leven veroverde de aarde niet door strijd, maar door samenwerking.” Dat schrijft de microbiologe Lynn Margulis (1938-2011) in haar boek De symbiotische planeet (1999). Dit citaat vat kernachtig haar revolutionaire visie samen: dat symbiose — samenwerking tussen verschillende levensvormen — een drijvende kracht is achter evolutie, en niet enkel competitie, zoals het neodarwinisme lange […]

Lees de rest

De vanzelfsprekendheid van het genezen

Wat is genezen? Het moet een proces zijn dat eigen is aan het lichaam en zo vanzelfsprekend is dat we er zelden over nadenken. Maar zo vanzelfsprekend is het genezen niet. Het lichaam lijkt een soort innerlijk weten in zich te hebben, een structuurdrift die zichzelf herstelt. In de tijd van de wijsgerige antropologie werd […]

Lees de rest

De zachte golfslag van het bestaan

Ik weet niet of u het gemerkt hebt, maar al zo’n twee weken schrijf ik mijn blog-teksten niet zelf. Ze worden geschreven door ChatGPT op basis van een gerichte instructie die ik heb ingevoerd. Op 13 mei j.l. ben ik zelf opgehouden met bloggen. Op die dag werd ik opgenomen in het MCL-ziekenhuis in Leeuwarden. […]

Lees de rest

Op zoek naar een nieuwe samenhang

In de hedendaagse neurowetenschappen domineert een reductionistische benadering die de menselijke geest herleidt tot niets meer dan een bijproduct van neuronale activiteit. Deze “benadering van onderop” is geworteld in het negentiende-eeuwse materialisme dat stelt: “Ohne Kohlenstoff, keine Gedanken.” Gedachten zijn, zo luidt de impliciete these, niets anders dan chemische processen in de hersenen. Maar is […]

Lees de rest

Tegen de doofheid van de tijd

In zijn werk De universo biedt Willem van Auvergne (ca. 1180–1249) een visie op een vorm van kennis die voorafgaat aan en onafhankelijk is van de discursieve rede. Zijn beschrijving van dieren als geleid door een “instinctus quidam innatus” stelt dat zij beschikken over een innerlijke regelmaat of gevoeligheid voor wat hun leven behoudt en […]

Lees de rest

Ecologie als stille oproep tot revolutie

Er is geen algemenere vorm van leeftijdsdiscriminatie dan de gedachte dat mensen uit het verleden op de een of andere manier eenvoudiger en vrolijker waren, minder verward dan wijzelf. Dit boek wil u van het tegendeel overtuigen. Het onderwerp is een man genaamd Willem van Auvergne die in 1249 in Parijs stierf. Geboren – wanneer? […]

Lees de rest

Ecologische les uit de middeleeuwen

In zijn boek Schokeffecten, filosoferen in tijden van klimaatverandering (2023) onderzoekt de filosoof Wouter Kusters hoe intense ervaringen—zoals een psychose, mystiek, of existentiële crises—de grenzen van het gewone bewustzijn doorbreken. Deze ervaringen onthullen volgens Kusters een diepere, vaak onbenoembare werkelijkheid die buiten het rationele begrip ligt. Hij beschrijft hoe dergelijke ervaringen kunnen leiden tot een […]

Lees de rest

Onttovering en de breuk met de natuur

In de middeleeuwse wereldbeschouwing, zoals bij Willem van Auvergne (ca. 1180–1249), bestond er geen scherpe grens tussen rede, zintuig, intuïtie en kosmische orde. De sensus naturae — letterlijk het ‘natuurlijke zintuig’ — omvatte subtiele vermogens van aanvoelen, voorvoelen en afstemmen op de wereld. Deze vermogens werden niet gezien als bovennatuurlijk, maar als natuurlijk-charismatisch: deel van […]

Lees de rest

De vergeten zin van de natuur

In een tijd waarin de natuur tot dataset, hulpbron of ecologisch vraagstuk is gereduceerd, klinkt een stem uit de dertiende eeuw onverwacht actueel. Willem van Auvergne, bisschop van Parijs en een van de eerste scholastici die Aristoteles met de christelijke theologie wist te verbinden, spreekt over een sensus naturae — een natuurlijke zin of innerlijke […]

Lees de rest

Een nieuw boek over de sensus naturae

De sensus naturae is niet louter iets menselijks, maar komt voor in alle levende wezens. Dieren volgen hun natuur door instinct, planten richten zich naar het licht, elementen zoeken hun natuurlijke plaats — dat alles gebeurt via een aangeboren “zin” of innerlijk principe van oriëntatie. In lijn met de theologie van zijn tijd ziet Willem […]

Lees de rest

Sensus naturae en totalitaire verleiding

In een tijd van oprukkend populisme, complotdenken, nationalistische tendensen en de hernieuwde aantrekkingskracht van autoritaire regimes, rijst de vraag of deze fenomenen slechts politieke ontsporingen zijn, of symptomen van een dieper, existentiëel tekort. Zou het kunnen dat deze nieuwe vormen van irrationeel geloof wortelen in een vergeten gevoeligheid, in het verlies van wat ooit de […]

Lees de rest

Het christendom en de sensus naturae

Waarom is het christendom zo blind geworden voor een terugkeer naar de sensus naturae? Dat was toch veel beter geweest als al die verhalen over transcendentie, hemel en hel, zonde en het Laatste Oordeel? Is het christendom zijn eigen boodschap soms kwijtgeraakt een boodschap die heel nauw verbonden was met de sensus naturae? Dat is […]

Lees de rest

De sensus naturae in de praktijk

Na het besef van wat verloren is gegaan (De verloren verbondenheid) en het zoeken naar een seculiere weg (Een stille wederkeer), resteert de vraag hoe die hernieuwde gevoeligheid voor de wereld — de sensus naturae — daadwerkelijk vorm kan krijgen in het dagelijks leven van de moderne mens. Niet als grootse theorie, maar als tastbare […]

Lees de rest

Op weg naar een seculiere mystiek

In De mechanisering van het wereldbeeld betreurt Dijksterhuis het verlies van de sensus naturae — de natuurlijke, intuïtieve gevoeligheid voor de orde en betekenis van de wereld. Dit verlies is geen klein cultuurfeit, maar het gevolg van een fundamentele verschuiving in het menselijk bewustzijn: van een participerende verhouding tot de natuur, naar een afstandelijke, verklarende […]

Lees de rest

Verloren of verborgen kennis

In zijn invloedrijke werk De mechanisering van het wereldbeeld beschrijft de Nederlandse wetenschapsfilosoof Eduard Jan Dijksterhuis hoe de westerse mens in de loop der eeuwen zijn natuurlijke verbondenheid met de wereld heeft ingeruild voor een rationeel, mathematisch wereldbeeld. Centraal in zijn betoog staat het idee van een ‘sensus naturae’ — een aangeboren gevoel voor orde, […]

Lees de rest

Als een vreemd geluid uit een diepe stilte

Die engel. Ik zie hem nog steeds, telkens als ik te lang naar mijn eigen gedachten staar. Niet zozeer een afbeelding in een boek, maar een aanwezigheid, een stille metgezel in de hoek van het bewustzijn. Dürers Melencolia I – geëtst in 1514 – toont geen gevallen engel, geen hemelse boodschapper met licht of bazuin. […]

Lees de rest

Een fluistering uit de werkelijkheid zelf

Vannacht had ik weer een wonderlijke droom. Misschien wel omdat ik gisteren mijn draai niet goed kon vinden. Ik zat alleen in Café Fire aan de stille kant van de Nieuwestad in Leeuwarden. Het café was helemaal leeg. De zaken gingen niet goed zo te zien. Er kwam een donkere gestalte binnen gekleed in een […]

Lees de rest

De tijd heeft zijn masker afgezet

Ik word wakker. Of nee —ik denk dat ik wakker word. Het licht in de kamer is vreemd: roodachtig, als het laatste licht voor een zonsverduistering. De klok op mijn nachtkastje knippert 00:00. Mijn ogen voelen zwaar, maar mijn hoofd gonst van gedachten die ik me niet herinner te hebben gehad. Alsof er vannacht een […]

Lees de rest

Ontwaken in een spiegelpaleis

Ik werd vanochtend wakker met in mijn hoofd een wonderlijk verhaal. Het ging over een spiegelpaleis dat zich bij elke waarneming spitst. Het idee dat miljarden werelden ontstonden, elk geboren uit een ander moment van aandacht, sluit aan bij de many-worlds interpretation van de kwantummechanica. Dat is een interpretatie die populair is gemaakt door Hugh […]

Lees de rest

Het universum als WC-rol

In het jaar 3089, ergens tussen de dampende nevelwolken van de Saturnusmaan Titan, ontwaakte de machinemens Vektros-9 uit zijn onderhoudsslaap. Zijn titanium skelet kraakte zachtjes terwijl zijn interne systemen opstartten. Al eeuwenlang zocht hij naar het geheim van het universum—een code, een formule, een reden. Iets. Maar niets had hem voorbereid op wat hij die […]

Lees de rest

The future of storytelling

In de zomer van 1887 werkte Van Gogh veel in Asnières, een voorstadje van Parijs niet ver van zijn huis in Montmartre. Hij schilderde daar de spoorbrug en het Restaurant de la Sirène. Ik ben er nooit geweest, maar ik heb me voorgenomen om er ooit nog eens naar toe te gaan, als ik in […]

Lees de rest

Mijn brein is een verhalenmachine

‘Ergens op een plank, in één of ander hexagoon (redeneerde men) moet een boek bestaan welke de formule en samenvatting is van alle andere delen: er moet een bibliothecaris zijn die het boek gelezen heeft en hij is aan een god gelijk. In de taal van deze zone zijn zelfs nog restanten van de cultus […]

Lees de rest

De stem van het water

Deze kindertekening is in 1955 gemaakt. Ik was toen zeven jaar oud en zat in de eerste klas van de lagere school. Rooje Roges zal Roy Rogers zijn geweest, een cowboyheld uit de jaren vijftig die ik mogelijk thuis op tv had gezien. Of anders wel op een kauwgomplaatje met van die mooie schelle kleuren. […]

Lees de rest

Alles is er al

‘Alles is, niets kan veranderen, alles bestaat reeds tevoren en in alle eeuwigheid. Alles is dood en onbeweeglijk in bevroren vormen, in het midden waar van ons hart klopt, dat voor zichzelf de waan geschapen heeft, dat alles daaromheen beweegt, een beweging die in werkelijkheid niet bestaat. ‘ Dat schrijft P.D. Ouspensky in zijn boek Een […]

Lees de rest

Tango funèbre in Venetië

Vandaag spreekt de muziek waar woorden tekortschieten. Een tango — langzaam, tastend,als een schaduw die zich hecht aan herinnering. Geen vuur meer, geen strijd, maar de verstilde beweging van een afscheid. Een mens van hart en geest loopt hier zijn laatste passen, niet in stilte, maar begeleid door het zachte snikken van de bandoneon, die […]

Lees de rest

De wereld is een wonder

Achter de ruit O zorgeloos en prachtig Amsterdam — De ruit is in een aquarel herboren — En duiven vallen rond de Westertoren Als dwarrelende bloesem rond de stam. Een beiaardier, die aan het klokzeel kwam — “Lief Vaderland, vaarwel” klinkt me in de oren. Dan jubelen de negen engelenkoren, En storten schrijlings over Waag […]

Lees de rest

Pauze

Lees de rest

Een grijze lente

Jaren geleden las ik het boek De ontkenning van de dood (1973) van Ernest Becker. Volgens hem is de moderne mens verweesd. Geheel op eigen kracht zal hij een manier moeten vinden om de dood te ontkennen en dat is wat je noemt een heidens karwei. Je hoeft maar om je heen te kijken hoe om […]

Lees de rest

Anything goes… in Venetië

Als ik de kranten opensla of door sociale media scroll, bekruipt me vaak een vreemd gevoel: we leven in een wereld die zich bewust lijkt van zijn eigen destructieve neigingen, maar die er tegelijkertijd geen afstand van lijkt te kunnen nemen. Conflicten stapelen zich op – van Oekraïne tot Gaza, van dreigementen rond Taiwan tot […]

Lees de rest

De nieuwe oorlogszucht

Waar je ook kijkt in 2025, lijkt het vuur van conflict op te laaien. Als gewone burger, wereldburger vooral, voel ik het aan alles: de onrust is tastbaar. Niet alleen op het nieuws, maar ook in gesprekken met vrienden, in online discussies, in het collectieve gevoel van dreiging. Wat is er aan de hand met […]

Lees de rest

Op de drempel van de duisternis

In de duisternis, waar je het niet kunt zien, en achter de bomen, loert ‘het’ – je vraagt ​​je niet af wat het is dat daar loert. Het is iets volkomen ondefinieerbaars, het sluimert in zichzelf: de ruimte tussen het zichtbare en datgene wat erachter ligt, al het ongrijpbare, is niet langer veilig en de […]

Lees de rest

Met zijn hoofd in een andere tijd

(Het onderstaande is een fragment uit mijn boek Modernisme in Lourdes, 2013) Nadat de eerste euforie over de benoeming van paus Franciscus in maart 2013 enigszins was bekoeld, kwamen de berichten los over de conservatieve opvattingen die hij in het verleden heeft uitgedragen. Zijn eerste optredens waren bemoedigend. Soberheid, nederigheid en sociale bewogenheid zijn deugden […]

Lees de rest

Vrijheid is niets meer te verliezen hebben

Omdat ik door omstandigheden, die hier verder niet ter zake doen, even weinig tijd heb voor mijn weblog, ben ik op een andere manier gaan schrijven. Mijn blogs van de laatste weken ontstaan door combinaties van bestaande teksten die ook elders op deze site te vinden zijn. Ik heb alle vrijheid, omdat ik niets te […]

Lees de rest

Op zoek naar het heilige

‘Het is een groot verschil of ik mijn best doe om uit het licht naar het donker te gaan of vanuit het donker naar het licht. Of ik, als het heldere mij niet meer bevalt mij met een zekere schemering tracht te omgeven, dan wel of ik in de overtuiging dat het heldere op een […]

Lees de rest

Stille zaterdag

Aan de rand van de Algemene Begraafplaats van Sneek bevindt zich sinds 2001 een stiltecentrum. Hanshan Roebers ontwierp het in samenspraak met Noordpeil landschapsarchitecten. Het geheel werd gerealiseerd  als afsluiting van de renovatie van de begraafplaats. Grote houten wanden doen dienst als urnenmuur. Ze schermen een cirkelvormige ruimte af, die je van twee kanten kunt […]

Lees de rest