In een aantal romans van Mulisch is sprake van een doorbraak van ‘het Niets, het ‘Sein an sich’, het onbewuste gebeuren, in casu alles wat voorbij het bewustzijn ligt, voorbij de taal ook en de sociale code. In de waanzin bijvoorbeeld, waarin de pure natuur zich doet gelden, in de verboden ‘tegengeschiedenis’ van het Niets. […]

Apparaten en machines zijn door de mens uitgevonden om functies van het lichaam en het brein overbodig te maken. Uiteindelijk maken machines en apparaten de mens zelf overbodig. Mensen worden functionarissen in dienst van apparaten. Functionarissen moeten apparaten aan de praat houden. Daar draait het systeem op. Die apparaten hebben programma’s waar de functionaris geen […]

‘Ik ben van plan een verhaal te schrijven, waarin een vent bezig is een verhaal te schrijven. En in het verhaal weer, dat die tweede vent schrijft, is ook een vent bezig een verhaal te schrijven. En in het verhaal weer, dat die vent schrijft, is weer een vent een verhaal aan het schrijven….en zo […]

‘De hele aarde wordt een lichaam met een bewustzijn, en straks het zonnestelsel. En dan de Melkweg, en na miljarden jaren alle sterrenstelsels in het heelal: en alomtegenwoordig sujet, gegroeid uit de van huis en hof verjaagde mensenziel.’ Dat schrijft Mulisch in De versierde mens (1955). In De compositie van de wereld (1980) is sprake […]

‘De ontdekking van de hemel‘ van Harry Mulisch en ‘The Marriage of Heaven and Hell‘ van William Blake zijn beide literaire werken die zich bezighouden met thema’s als religie, metafysica en de relatie tussen hemel en aarde. Ze delen echter ook significante verschillen in stijl, inhoud en culturele context. Zowel Mulisch als Blake verkennen diepgaand […]