Deze fotomontage trof ik gisteren aan als reactie op mijn Facebook-pagina, waar ook mijn verhaal over de kinderkopjesfontein van Jaume Plensa te lezen was. De reacties hierop komen nog steeds binnen. Bijna 200 zijn het er inmiddels. Kennelijk roept deze fontein heftige emoties op, wat volgens sommigen op zich al een signaal is dat hij als ‘kunstwerk’ is geslaagd. Maar wat als die reacties betrekking hebben op de associaties met de nazikunst die deze fontein weet te wekken? Is dat dan ook geslaagd te noemen? Was dit de bedoeling van de kunstenaar of is het hem overkomen?

Bovenstaande fotomontage roept bij mij een sterk gevoel van déjà vu op. Wanneer is dit eigenlijk allemaal begonnen? Kwamen deze foute associaties zomaar out of the blue uit de lucht vallen? Heb ik ze soms zelf in het leven geroepen door een verband te zien met de beeldhouwkunst van Arno Breker?

Opeens herinnerde ik mij dat ik dit allemaal al eens eerder had meegemaakt. Op 13 februari 2015 schreef ik een blog genaamd Schouder aan schouder. Achteraf bezien was dit een profetische tekst. De wierheid hat in skil lûd’ is een Fries gezegde. Het betekent: ‘de waarheid heeft een schel geluid’. De waarheid is hard. De waarheid mag niet gezegd worden. Liever draaien we er omheen of stoppen het in de doofpot. Vandaar dat ik mijn tekst Schouder aan schouder vandaag nog maar eens herhaal.

***

SCHOUDER AAN SCHOUDER

 

De reacties stroomden binnen de laatste dagen naar aanleiding van mijn oproep ‘Boycot Leeuwarden 2018 !’. Het merendeel was positief of een regelrechte steunbetuiging. Opvallend echter was het zwijgen van de officiële media – De Leeuwarder Courant en Omrop Fryslân – over een fenomeen dat je toch met recht ‘maatschappelijke onrust’ zou kunnen noemen. Er broeit keet in de Fryske miensip, maar de Friese media zwijgen in alle talen en helemaal in het Fries. Zo wonderlijk is dat ook weer niet. Er is een collectief belang in het geding dat de persvrijheid overstijgt. De Leeuwarder Prawda en Omrop Moskou worden volledig beheerst door het van overheidswege aangestuurde Politbureau van Lwd 2018. Friesland is overgeleverd aan de gelijkschakeling van de communis opinio. We moeten meedoen met het grote verhaal van de mienskip. Big Brother is watching you!

Er waren ook reacties van felle verontwaardiging op mijn oproep. ‘Wat verbeeldt die Mous zich wel? Hij is niet eens een Fries.’ Dat was een van de fraaiste die ik voorbij zag komen. Telkens weer verbaas ik me erover wanneer ik nu wel of niet tot ‘de Friezen’ wordt gerekend. Mijn identiteit is wat je noemt hybride. Voor sommigen ben ik een Fries, voor anderen een anti-Fries en dus per definitie geen Fries. Zo geredeneerd ben je alleen een Fries als je het in alles eens bent met Friesland en de Friezen. Nu heb ik nooit de neiging gehad om achter vaandels aan te lopen en achter Friese vaandels al helemaal niet, maar los daarvan is het opmerkelijk hoe slecht ‘de Friese zaak’ kritiek kan velen. Of die kritiek nu van binnenuit of van buitenaf komt, dat maakt eigenlijk geen biet uit. ‘Fries zijn’ betekent kennelijk: je kop dicht houden en meelopen in de kudde.

Die kritiekloze kuddementaliteit wordt in het project Lwd 2018 op de spits gedreven. Wie hier tegen is bevuilt kennelijk zijn eigen nest. Het zou mij alleen maar gaan om het trekken van aandacht, zo werd mij door iemand voor de voeten geworpen. Ik zou gefrustreerd zijn omdat mij geen goede baan is aangeboden binnen de organisatie van Lwd 2018. Dat laatste vond ik nog de meest komische reactie. Als iemand van begin af aan kritiek heeft geleverd op de chauvinistische, populistische en zelfs nationalistische ondertonen van Lwd/Fryslân 2018 , dan ben ik het wel. Dat was niet de kritiek van een baantjesjager. Het gaat mij om de kunst, niet om het gebruiken van kunst voor doeleinden waarvoor kunst nooit is bedoeld.

Ontwerp van de Spaanse kunstenaar Jaume Piensa voor het Leeuwarder station in het kader van Lwd 2018

Als ik alleen al dat eerste ontwerp zie voor een megafontein in het stationsgebied van Leeuwarden, dan lopen de tranen mij over de wangen. Gisteren werd ik gebeld door Ids Willemsma. Hij vroeg mij of ik dat ontwerp ook zo op een huilend zigeunerjongetje vond lijken. Eerlijk gezegd had ik daar nog niet aan gedacht. Het doet mij eerder denken aan de voormalige Oostblok-kunst. Propaganda voor de gezonde en daadkrachtige jongelui die zin hebben in de toekomt. Leeuwarden we love it! De jeugd heeft de toekomst en wij sluiten de rijen. Sterker nog wij lopen achter de vaandels aan van het Poliburau Leeuwarden 2018. ‘Schouder aan schouder!‘ Ook zo’n vreselijke uitdrukking die tegenwoordig kennelijk bij niemand meer de wenkbrauwen doet fronsen. ‘Met de steun van alle Friezen kunnen we hier, schouder aan schouder, een doorslaand succes van maken,’ zo lees ik in een van de folders van het Politbureau Lwd 2018.

Maar de grootste leugen van Leeuwarden 2018 is de leus dat het initiatief van onderop komt. Niks komt van onderop. Alles komt van bovenaf. Niks komt van binnenuit. Alles komt van buitenaf. Het is niet een feestje van Leeuwarders en Friezen, maar een feestje dat over onze hoofden heen bekokstoofd wordt. Friezen hebben er niets mee van doen en Friese kunstenaars al helemaal niet. Als je liegt moet je het goed doen, zo luidt een oude regel. Welnu, door de organisatie van Lwd 2018 wordt alles 180 graden omgedraaid. Alles wat ze zeggen moet je precies omgekeerd opvatten. Onderop is van bovenaf. Binnenuit is van buitenaf. Mienskip is manipulatie. Kunst is economie. Cultuur is citymarketing. Een oproep tot participatie is de lulkoek van bobo’s die er vooral op uit zijn om zichzelf te verrijken. Pakken wat je pakken kan. Graaien wat je graaien kan. Dat is het ware motto van dit festijn.

Hoezo van onderop? Dat is de grootse gotspe die ik tot nog toe gehoord heb. Waarom moest dan zo nodig Anna Tilroe worden ingehuurd om de Friese elf steden door kunstfonteinen hechter met elkaar te verbinden? Als er ergens in de wereld elf steden zijn, die hecht met elkaar verbonden zijn, dan zijn het de Friese elf steden. Deze fontein is volledig over the top. Als je daar dan toch iets neer had willen zetten, dan was de fontein die Theo van Doesburg voor deze plek heeft ontworpen beter op zijn plaats geweest. Isabelle Diks heeft als wethouder deze kans voorbij laten gaan. Eerder liet zij aan Abe van de Werff weten dat het gemeentebestuur van Leeuwarden geen enkele belangstelling had voor de realisatie van dit historisch ontwerp, omdat men niet over de benodigde financiële middelen beschikte. Later heeft ook Rudi Wester, toen zij hiervoor benaderd werd, geen poot uitgestoken omdat ze de wethouder niet voor de voeten wilde lopen. In mijn blog van 23 november 2012 heb ik deze treurige gang van zaken al eens eerder uiteengezet.

Ontwerp voor fontein voor het Leeuwarder station van Theo van Doesburg en Jan Wils, 1917

Echte kunst is aan Leeuwarden eigenlijk niet besteed. Deze stad wil alleen maar propaganda-kunst, helemaal als excuustruus Anna Tilroe daarvoor haar artistiek verantwoorde zegen wil geven (tegen forse betaling uiteraard). De Friese kunstenaars hebben vervolgens 11 keer het nakijken. ‘Mienskip’ heet zoiets. ‘Mijn reet!’ zou ik zeggen als ik een Friese kunstenaar was. Maar ik ben geen Friese kunstenaar. Ik ben niet eens een Fries, dus ik moet mijn bek houden.

Ik vraag me af wanneer deze hele zaak gaat escaleren. In de aanloop van Fryslân 500 werd Leeuwarden opgeschrikt door een bommelding. Het bleek uiteindelijk vals alarm te zijn, maar het tekende wel de groeiende verontwaardiging onder de bevolking. Dat was niet de eerste keer dat een onnodig spektakelfestijn tot een gewelddadige reactie leidde. In de jaren tachtig kwam het gemeentebestuur van Amsterdam op het onzalige idee om Amsterdam kandidaat te stellen als organisator voor de Olympische Spelen in 1992.

Dat leidde niet alleen tot het actiecomité N’Olympics onder leiding van Saar Boerlage, maar ook tot gewelddadig verzet vanuit de toenmalige kraakbeweging, of beter gezegd, de autonomen, met namen als Commando Ins Blaue Hinein en Kommando Konkrete Doodverwachting. Het waren duidelijk symptomen dat het met het publieke draagvlak van dit initiatief niet goed gesteld was. Maar de toenmalige burgemeester Ed van Thijn liet zich niet vermurwen en ging gewoon door, ook toen de eerste bomaanslagen volgden. In augustus 1986 volgden twee bomaanslagen, op het kantoor van de Stichting Olympische Spelen in de Bijlmermeer en op het Teleport Satelliet Communicatiecentrum bij Sloterdijk. Er werd een verklaring gevonden gericht aan burgemeester Van Thijn, waarin de verantwoordelijkheid voor de aanslagen werd opgeëist.

Verklaring gevonden bij bomaanslag in Amsterdam in 1986

Actieleider Saar Boerlage nam toen geen afstand van de aanslagen, omdat deze ‘haar zaak diende’, alhoewel ze stelde persoonlijk geen bom te gooien, zo las ik bij Wikipedia. Zover is het in Leeuwarden gelukkig nog niet gekomen en dat zal ook niet gebeuren, hoop ik. Maar de organisatoren van Lwd 2018 doen er verstandig aan hun oren wat meer te luister te leggen bij wat er in de mienskip zoal leeft. In de aanloop van de nominatie werd er in de Harmonie of in de Blokhuispoort nog wel eens een collectieve voedselbank met stamppot georganiseerd om het volk te paaien, maar ook dat is nu verleden tijd. De krullenbollen uit de Randstad drinken nu alleen zelf nog hun borreltjes op kosten van de zaak, of ze reizen naar alle uithoeken van Europa om Leeuwarden te ‘connecten met andere communities’.

Ondertussen leidt onze burgervader met zijn steenkolen-Engels buitenlandse bobo’s rond in ‘ús beautiful old binnencity’. Waar hebben we dit allemaal aan verdiend? Niemand in deze stad zit te wachten op een feestje voor kunstbobo’s en kunstenaars van buiten. De miskleun met het nieuwe logo was al een brug te ver. Nu is het zaak om te kappen met die hap. Schouder aan schouder? We zijn het zat!