‘In de omvang van de leugen ligt altijd een zeker element van geloofwaardigheid besloten, omdat de grote massa van het volk…makkelijker ten offer valt aan een grote leugen, dan aan een kleine, omdat ze ook zelf soms in kleine dingen liegen…Een dergelijke onwaarheid zet zich daarom helemaal niet in hun hoofd vast…Juist om deze reden zal de meest onbeschaamde leugen zich in hun hoofd vastzetten en beklijven.’

Dat schreef Hitler in Mein Kampf. Anders gezegd, als je liegt doe het dan goed. Juist om die reden sprak Hitler op 30 januari 1939 zijn Grote Leugen uit. De Joden waren de agressors die de volken aanzetten tot een wereldoorlog. Hitler zocht een alibi om Polen binnen te vallen, en dat alibi vond hij in de Joden die hij juist zelf wilde vernietigen. Het principe van de Grote Leugen werkt nog altijd. Zeker in deze tijd van nep-nieuws en fake-informatie op social media. Al in 2014 greep Poetin de agressie van onruststokers in Oekraïne, die hij zelf had opgehitst, aan als alibi voor een militaire aanval die leidde tot de annexatie van De Krim. Sindsdien regeert de leugen, niet alleen bij Poetin, maar ook bij andere wereldleiders, zoals eerder bij Trump, en nu nog altijd bij Erdogan of Viktor Orbán. Als je liegt, doe het dan in het groot. 

Uiteindelijk ben ik tot de conclusie gekomen dat de parallelle wereld, waarin Poetin moet zijn beland voorafgaande aan zijn besluit om een oorlog in Europa te beginnen, tot het domein van het complotdenken behoort waarin de leugen structureel tot waarheid wordt verheven. Het complotdenken dat Donald Trump in zijn greep had gekregen na zijn verkiezingsnederlaag in 2020, met de bestorming van het Capitool tot gevolg, heeft nu zijn antwoord gekregen in het complotdenken van Poetin. ‘Rusland omarmt de Russische traditie van paranoia, een minderwaardigheidscomplex waarbij Moskou zowel de redder van andere naties is als het slachtoffer van grote complotten,’ zo schreef Tom Nichols op de dag van de invasie in The Atlantic, een uitspraak die daarna door meerdere media werd geciteerd.(1)

Daarmee lijkt een cirkel zich te sluiten die de waanwereld van Hitler – via de Illuminati, Trump en QAnon – verbindt met de hedendaagse lijders aan viruswaan, met als sluitstuk het paranoïde complotdenken waarin Poetin kennelijk is beland.

‘Het echte complot is een kongsi van rechtse partijen in het Westen en dictatoriale staten in het Oosten, Rusland voorop’

Dat schreef Roel van Duijn in zijn boek Het echte complot, de waarheid achter de wanen (2021). Van Duijn zag zelfs een Derde Wereldoorlog opdoemen waarin niet meer gevochten wordt met wapens, maar met digitale en psychologische wapens en valse vlag-operaties. Het zou volgens hem een even smerige oorlog worden als de vorige. Het leek mij dat Van Duijn met die bewering de juiste maat uit het oog had verloren, zodat ik zelfs even dacht dat hij met zijn denken over complottheorieën zelf het slachtoffer was worden de kwaal die hij beschreef. Als ik zijn woorden nu teruglees, vrees ik dat hij gelijk had. Het complotdenken is tot alles in staat, want de leugen is mateloos.  

*

(1) ‘In short, Putin is now embracing a Russian tradition of paranoia, an inferiority complex that sees Moscow as both a savior of other nations and a victim of great conspiracies, a drama in which Russia is both strong enough to be feared and weak enough to be threatened.’ The Atlantic 22.2.2022