Huub Mous

Met de fiets op weg naar Broeksterwoude, gistermiddag 13.00 uur 

Over de filosofie van de late oudheid, Stoïcijns en neoplatoons, 
hangt als een mist boven een stil en verlaten ven een sfeer van 
verzadigde diepzinnigheid. Er is een diffuus licht, waarvan de 
herkomst niet duidelijk wordt en waar geen beweging in zit. Is het 
avond of morgen? De wereld, als hij er nog is of als hij op komst 
is, lijkt geabsorbeerd in een droom die al zo oud is dat hij door 
niemand meer persoonlijk wordt gedroomd, een droom zonder 
subject, de filosofie in haar voltooide gedaante. De werkelijkheid 
die eenmaal de aanleiding geweest moet zijn tot deze droom, 
houdt zich ver, ondanks de woelingen van de geschiedenis met 
haar dagen en nachten. Haar hypostasen gaan geruisloos, als flar
den van een ijle mist, in elkaar over in bewegingen van boven 
naar beneden en weer terug. Het wordt avond en morgen, maar er 
kraait geen haan en niemand telt de dagen.

De toeschouwer is alleen. Hij gaat de eeuwige stilte in, zonder 
voeten en zonder lichaam of met voeten en een lichaam die er 
evengoed niet konden zijn. Want alles is weggedacht en alleen 
het denken is nog over; het denkt alleen nog zichzelf en vindt 
nergens meer weerstand of inspiratie. Het heeft zich in zijn jeugd 
vergoddelijkt, maar het beleeft daaraan geen vreugde meer nu er 
niet langer concurrentie is van goden of van werkelijkheid. De 
laatste gast is uit de cirkel van zijn autonomie verdwenen, de 
weerbarstigheid van het zijnde is opgelost in mist.

De secularisatie waarmee de filosofie begon, betekende ook haar 
einde. Zij kan niet voorbij dit begin komen, omdat de secularisa
tie het subject of het gehypostaseerde denken zelf tot laatste instantie maakt en vergoddelijkt. En goden, zegt Plato, filosoferen 
niet. Zij zijn verzadigd van weten; zij zijn de tijdgenoten van het 
begin en alleen zij kennen het ‘hoe’ van de wereld; zij zijn er de 
makers van en weten het ‘waarom’.

Uit: Cornelis Verhoeven, Voorbij het begin, de Griekse filosofie in haar spiegel (1984)