Dansen bij de Januskop
Monumenten ter herinnering aan een historische gebeurtenis hebben een lange traditie, ook in Friesland. Het monument is een beeld om te iets gedenken wat is ooit voorgevallen of om de pracht en praal van vorst of heerser bij de onderdanen in ere te houden. Een groots figuur heeft een daad gesteld en dat zal ook nageslacht nog eeuwen lang moeten weten. Een van de oudste voorbeelden van een dergelijk monument is te vinden aan de Zeedijk ten westen van Harlingen. Het beeld van De Stiennen Man (de stenen man) werd in 1576 opgericht ter ere van Caspar de Robles, stadhouder van de Spaanse Koning die de destijds hoognodige verbetering van de Friese zeedijken tot stand bracht.
Het is een gedenkstèle, een merkwaardige stenen naald met twee koppen erop, die wegkijken naar oost en west. Oorspronkelijk markeerde dit monument de scheidslijn tussen binnen- en buitendijkers. Het beeld verkeert allerminst in zijn oorspronkelijke staat, want het is al twee keer vernieuwd. De originele Januskop, die overigens niet gesigneerd is, ligt ergens in het Fries Museum. Van oudsher markeert dit monument ook een grenslijn tussen twee waterschappen. Het is dus een markering van een lijn op de kaart, maar ook, in figuurlijke zin, van een breuk in de tijd. De blik is niet alleen op de toekomst gericht, maar ziet ook om in verwondering.
Het beeld symboliseert de cesuur tussen Middeleeuwen en de nieuwe tijd die Friesland tegemoet ging, maar ook – met een beetje fantasie – zoiets als een eeuwige breuk in de tijd. “Het eeuwig gespleten heden”, zoals Vasalis dichtte over een bus, rijdend op de Afsluitdijk. Hoe dan ook, het beeld heeft een rijke gelaagdheid van betekenissen. Het is een allegorie zoals dat heet, een zinnebeeldige voorstelling.