The day before you came
Een bijzondere foto. Hij is genomen vlak voordat ik Marijke leerde kennen, in augustus 1971. Ze staat hier met haar ouders in de tuin van een vakantiehuis in Bilthoven. Eind jaren zestig verbleven ze hier elke zomer een paar weken met het hele gezin. Dat jaar zou Marijke niet mee zijn gegaan. Ze was net 20 geworden en liep een beetje met haar ziel onder haar arm. Dat kun je ook zien op deze foto. Ze staat er en tegelijk ook niet, een beetje verloren voor zich uit starend.
Van de week vond ik haar zakagenda terug uit 1971. Al doorbladerend begreep ik opeens pas goed wat er toen aan de hand is geweest. Ze had een roerige tijd achter de rug. Ik schat dat ze tussen haar zestiende en twintigste zo’n dertig vriendjes heeft gehad. Meestal duurde die relatie een paar weken, soms een paar maanden en een enkele keer zelfs een paar dagen. Ze was vlinderachtig en genoot van het leven in Amsterdam. Het nachtleven incluis.
Begin dat jaar kwam daar plotseling verandering in. Marijke werd gearresteerd. Een inspecteur van politie kwam bij haar ouders thuis aan de deur met een bevel tot huiszoeking. Wat was er aan de hand? Een van haar vriendjes was afgereisd naar Afghanistan en had vandaar tien pakketjes met in elk een kilo hasj naar tien van zijn vrienden en vriendinnen gestuurd. Met daarbij het verzoek dit te bewaren tot het hij weer terugkwam.
Ze zouden alle tien beloond worden met een ons hasj. De straatwaarde van alle pakketjes tezamen moet een aanzienlijk bedrag zijn geweest. Marijke was zo dom het pakketje op haar kamertje te verstoppen. De moeder van haar beste vriendin, die ook een pakketje had gehad, was zo verstandig geweest het meteen door te spoelen in de WC.
Marijke moest mee naar het politiebureau in de Marnixstraat, waar ze een nacht in de cel heeft doorgebracht. Om zes uur had haar moeder nog gebeld of ze thuis zou komen eten. Een paar weken later volgde het proces bij de rechtbank. Marijke haar vader, die het zwerk zag drijven, had een bevriende advocaat ingehuurd. Die adviseerde haar nog om tijdens de zitting netjes gekleed te gaan – vooral geen spijkerbroek – en wat rouge op te doen.
De anderen werden veroordeeld. Marijke ook, maar kwam met de schrik vrij. Ze kreeg een maand voorwaardelijke gevangenisstraf. Haar vader liet haar zelf de advocaatkosten betalen. Marijke vertelde dit verhaal altijd met een zekere trots aan Jan en alleman. Vandaar dat ik me niet bezwaard voel om dit nu te vertellen.
Na afloop moet ze zich een tijdlang beroerd hebben gevoeld. Tot overmaat van ramp liep haar eerste relatie, die werkelijk serieus leek te zijn, in het voorjaar op de klippen. Dat was met een buurjongen van mij die achter mij woonde op het Mariotteplein. Hij was vreemd gegaan, toen hij met een paar vrienden was gaan liften naar Parijs. Dat verhaal deed snel de ronde in de buurt en voor Marijke was het toen over en uit.
Ze moet vertwijfeld zijn geweest. Op 2 juni schreef zij in haar agenda: ‘Het enigste wat mij tegenhoudt is mijn ouders. Anders bestond ik niet meer.’ Eind augustus kwam ze van vakantie terug uit Bilthoven. Daar moet ze wat op verhaal zijn gekomen.
In die tijd las Marijke vaak de wekelijkse horoscoop in de krant. In week 34 van haar agenda – 22 t/m 28 augustus 1971 – schreef ze de horoscoop letterlijk over:
Kreeft: Voor en tegenspoed. Op liefdesgebied ziet het er rooskleurig voor u uit. De 23ste zult u ‘s avonds iemand ontmoeten die veel indruk op u maakt. U krijgt deze week ook met schutters te maken en u bent nogal gevoelig voor hun charme. De sterren voorspellen relaties met buitenlanders.
Ik ben een boogschutter en we werden verliefd op maandagavond 23 augustus. Op de dag af zes later zouden we samen naar Friesland vertrekken. Vanuit Amsterdam bezien was dat een soort buitenland. De zondag ervoor – 22 augustus 1971 – was Marijke op het verjaardagsfeestje van Hans Kraan. Dat werd gevierd in de benedenkamer in de Wakkerstraat, waar ik twee weken daarvoor met al mijn spullen was ingetrokken. Zelf was ik er nog niet, want ik was op de terugreis van mijn vakantie op Mallorca.
Mallorca, augustus 1971
Op dat verjaardagsfeestje was ook professor Ben Hemelsoet aanwezig. Hij was een goede vriend van Hans destijds. Hij doceerde theologie, maar is vooral bekend geworden als de professor die Gerard Reve in 1966 zijn consilium doctum (geloofsexamen) heeft afgelegd, voordat de volksschrijver zich liet dopen. Dat alles staat beschreven in Reve’s boek Moeder en Zoon.
Ben Hemelsoet, zo hoorde ik later, had in mijn boekenkast zitten neuzen en daarin tot zijn verbazing de verzamelde weken van Johan Huizinga aangetroffen. Marijke moet dat gezien hebben. Ze was toe aan wat rustigers na de stormachtige tijd die ze achter de rug had.
De volgende dag kwam ik terug en ’s avonds leerde ik haar dus echt kennen. Zo is het allemaal begonnen. Of ik haar in de jaren die nog zouden volgen de rust heb gebracht die ze destijds zocht, betwijfel ik. Wat zij mij heeft gebracht is met geen pen te beschrijven.