Afwezigheid

 foto

Veel bekende gezichten gisteren bij de opening van de BKR-tentoonstelling in het HCL in Leeuwarden. Sommigen had ik in jaren niet meer gezien. Martine Bakker was helemaal uit Lelystad gekomen. We haalden herinneringen op over die bewogen tijd, eind jaren zeventig begin jaren tachtig.  Martine was zeer activistisch in die tijd. Soms stonden we frontaal tegenover elkaar, bijvoorbeeld bij de kwestie van een kunstbeurs in de Frieslandhal die de gemoederen destijds hoog deed oplaaien. Er was altijd wel wat. ‘Er werd toen meer over kunst gesproken, dan dat er kunst werd gemaakt,’ zei Geart de Vries vooraf aan de opening. En dat was ook zo. Nooit is er zoveel over kunst geouwehoerd als toen. Ik herinnerde Martine aan een artikel in de LC, waarbij een foto van haar stond met een hele boze blik. Ze wist precies wat ik bedoelde en geneerde zich daar nog altijd voor.

Schermafbeelding 2013-04-19 om 22.11.29

Martine Bakker in 1982 (zie hier)

Sies Bleeker was er, Auke Zandstra, Bart Reeskamp, David van Kampen, Carlo Kroon, Rein de Vries… afijn, wie niet? Maar ook heel wat kunstenaars waren afwezig. Blijkbaar wilden ze  niet meer aan de BKR-tijd herinnerd worden. En toch, zelfs Sjoerd de Vries was er. Althans… heel eventjes. Voordat ik aan het woord kwam, was hij al weer verdwenen. ‘Mijn huisarts heeft me verboden om naar Huub Mous te luisteren,’ zo verklaarde hij aan iemand die naar de reden vroeg van zijn vroegtijdig vertrek. Sjoerd heeft al jaren een dualistisch wereldbeeld en ik hoor in het foute kamp.  Ik voel me daar wel bij, al kan ik de kortstondige aanwezigheid van Sjoerd ook zeer waarderen. De echte afwezigen gisteren waren Jan de Boer, maar die had afgezegd, en vooral Joop Sierkstra die als ambtenaar van de Sociale Dienst jarenlang veel goed werk heeft gedaan voor de Friese BKR-kunstenaars. Een ambtenaar met een hart, waar vind je die tegenwoordig nog? Omdat mijn openingswoord in De Moanne verschijnt, hierbij alleen de slotpassage. ‘Afwezigheid’, dat was het thema van mijn verhaal. Wat is er nu niet meer, wat er toen wèl was? En waar is het misgegaan?

***

Ondanks de massale aandacht voor de kunst als beleving en smeerolie voor de economie is het met de aandacht voor de sociaaleconomische positie van kunstenaars tegenwoordig slecht gesteld. De focus is nu volop gericht op topkunst, internationalisering en excellentie, kortom, op de promotie van kunst in dienst van de economische groei, en het besef verdwijnt steeds meer dat de kunst zelf hier in feite niets mee van doen heeft, om over kunstenaars maar te zwijgen. ‘Sinds we economische groei boven alles plaatsen,’ zo beweerde de filosoof Martha Nussbaum onlangs, ‘is ook het onderwijs er primair op gericht economisch nuttige en productieve leerlingen af te leveren.’ Maar worden ze daardoor ook betere mensen?  In het spoor van dit soort waarschuwingen over de geestelijke en morele staat van de homo economicus dringt hier en daar het besef door dat de economische crisis een veel grotere draagwijdte heeft dan de economie alleen.

We zijn iets kwijtgeraakt, maar wat?

Ik hoop dat deze tentoonstelling over de unieke periode van de BKR in Friesland niet alleen nostalgische gevoelens zal oproepen, maar ook de vraag zal opwerpen hoe het komt dat wij de idealen uit de tijd van de wederopbouw zo moeilijk meer voor de geest kunnen halen. Waar is dat idee van Pierre Jansen gebleven dat elke  kunstenaar iets had van de universele mens die in de kunst van alle tijden naar voren trad? Waar is ons geloof in die kunst gebleven? Of beter gezegd, waar is het geloof in de kunstenaars gebleven? Dat je door kunst een beter mens kan worden,  dat hebben grote filosofen al eeuwenlang beweerd. Dat je daar ook kunstenaars voor nodig hebt die moeten kunnen leven en werken, is een gedachte die tegenwoordig nog al eens vergeten wordt.

(volledige tekst, zie de site van De Moanne)

Laat een reactie achter

(verplicht)

(verplicht, wordt nooit weergegeven)