Eergisteren hield ik een lezing in de Witte Kerk in Hemrik. De stichting die daar culturele activiteiten organiseert had mij uitgenodigd om te spreken over het onderwerp Kunst en religie in Friesland. Het werd een mooie avond in een sfeervolle omgeving. Ik vertelde over de invloed die de Tweede Wereldoorlog heeft gehad op het denken over kunst en religie. Steeds meer realiseer ik mij dat ik ná de oorlog geboren ben. Ik ken die tijd alleen maar uit verhalen, maar hoe meer ik mij verdiep in de naoorlogse periode, hoe meer ik mij realiseer, dat ik een boek lees waarvan het eerste hoofdstuk ontbreekt. Bij het weggaan zag ik, dat er een gedenksteen bij de ingang van kerkje in de buitenmuur was aangebracht. Het was donker dus ik kon het moeilijk lezen. Later – na wat googelen op internet – las ik, dat op 10 april 1945 hier een Engels jachtvliegtuig was neergestort.
Er werd hier in de buurt nog behoorlijk gevochten op de valreep van de bevrijding. Zo’n duizend Duitse soldaten boden in de omgeving van Hemrik en Lippenhuizen weerstand tot het bittere eind. Het ging om een merkwaardige, maar achteraf nutteloos gebleken luchtlandingsactie in het Fries-Drentse grensgebied. Overdag op de radio klonken geheimzinnige codes uit Londen. ‘De boer voert zijn varkens’. Even verderop werd op diezelfde dag werd de kunstenaar Hendrik Werkman in Bakkeveen door de Duitsers gefusilleerd. De piloot van het neergestorte vliegtuig in Hemrik overleefde dit niet. Hij kwam vlak bij het kerkje op de grond. De mensen namen aan, dat het een Engelse piloot was. Bij de teraardebestelling werd daarom het Onze Vader in het Engels gebeden. Na de bevrijding bleek dat het een Fransman was geweest met de naam Arnaud de Saxcé. Zijn stoffelijk overschot is later op verzoek van zijn familie overgebracht naar zijn geboorteplaats Saint-Jean-de-Braye, een dopje aan de Loire, aan de rand van Orleans.
Arnaud de Saxcé werd op 10 augustus 1919 geboren. Hij was het vierde kind in een familie van twaalf kinderen. Eind jaren dertig werd hij in Frankrijk opgeleid tot piloot. In 1940 week hij uit naar Engeland, waar hij zich opgaf als piloot bij de RAF. In december 1941 werd hij ingedeeld in Squadron 609. Dat squadron werd omgevormd in het de Hawker Typhoon en Arnaud de Saxcé werd een van de eerste Franse piloten in dit luchtmachtonderdeel. Hij werd op 15 maart 1943 gepromoveerd tot adjudant en daarna ingedeeld in de Groupe de Chasse 1, Alsace/Sq 341. Voor en tijdens de invasie in Normandië nam hij aan meerdere luchtacties deel. Ook ondersteunde hij de opmars van de geallieerden in Nederland. Op 25 juni 1944 werd hij tot onder-luitenant bevorderd. Vanaf december 1941 tot oktober 1943 was hij 22 maanden lang – zonder rustpauze – betrokken bij luchtmachtacties.
Na een korte rustperiode hernam hij zijn plaats in de Groupe de Chasse 1 Alsace/ Sq 341. Op 10 april 1945 nam hij deel aan een gevechtsmissie boven Nederlands grondgebied, waarbij zijn Spitfire werd geraakt. Hij slaagde er aanvankelijk in om zich met zijn parachute in veiligheid te stellen, maar zijn parachute opende zich te vroeg en bleef aan het vliegtuig haken. Arnaud de Saxcé werd meegesleurd in de crash tot een hoogte van ongeveer 500 voet. Toen maakte de parachute zich los, maar het was al te laat. Arnaud de Saxcé stortte neer bij de Witte Kerk van Hemrik. Hij was toen 26 jaar. Al tijdens zijn korte leven ontving hij meerdere hoge militaire onderscheidingen vanwege bewezen moed. Op 10 april a.s is het 54 jaar geleden dat hij – vlak voor de bevrijding – de dood vond. Hij zou van de zomer 90 jaar zijn geworden.