Gisteravond heb ik de documentaire gezien over Douwe Heeringa in Parijs. Het hoge woord moet er maar eens uit. De Brelvertolkingen van Douwe Heeringa deugen niet. Alles is mis, de mimiek, de stem, de gebaren. Ik weet het, als je een chanson van Brel vertolkt, hoef je hem niet te kopiëren, maar wat Douwe Heringa er van bakt is een aanfluiting. De teksten van Brel worden door hem verkracht. Elke authentieke emotie lijkt gepolijst te worden tot een vals sentiment. Het is Friese kitsch en dat is toch het ergste wat je met de teksten van Brel kunt doen. Zo lang hij in het Frans zingt en zicht beperkt tot de trage, wat melancholieke chansons, dan gaat het nog. Maar zodra Heringa zich waagt aan een typisch bruisend Brel-lied, dat op orkaankracht, crescendo moet worden gezongen, dat gaat het falikant mis.

Ik vind het triest om te zeggen, want ik vind Douwe een aardige gozer. Ik denk dat weinig mensen het wat dat betreft met me oneens zijn. Misschien is dat ook wel het probleem. Douwe is gewoon te lief voor Brel. Om Brel werkelijk te kunnen zingen moet je niet alleen een hart hebben zo diep als de oceaan, maar ook de viriele kracht van een echte man. Wat het hart betreft zit het met Douwe wel goed, dacht ik, maar ik vraag me wel af of je als homo er goed aan doet om teksten van Brel te gaan zingen. Ik weet dat het misschien niet correct is om deze kwestie aan te snijden, maar er zijn nu eenmaal dingen die volgens mij niet kunnen. Bij Brel spatte de testosteron er van af. Er is niemand die de typisch mannelijke emotie krachtiger heeft vertolkt dan hij. Dat kun je als homo op je eigen manier proberen te interpreteren, maar dan gaat er wel iets mis. Je kunt niet over de hoeren van Amsterdam zingen en vervolgens je laten filmen als je een fles parfum koopt bij Chanel.

‘Amsterdam’ is een van de allermooiste chansons van Brel. Ik heb het duizenden keren gehoord. Zelf heb ik ook wel eens geprobeerd de tekst te vertalen, omdat ik de Nederlandse vertaling van Ernst van Altena niet echt goed vind. Maar wat Baukje Wytsma er in het Fries van bakt is om te janken. Zo’n tekst hoor je ook niet door Baukje Wytsma te laten vertalen. Sterker nog, een vrouw kan die tekst überhaupt niet vertalen, net zo min als een homo of een vrouw deze tekst kan zingen. Oké, Liesbeth List heeft het eens geprobeerd, maar dat vind ik dan ook een van haar minste Brelvertolkingen.

Ik heb Brel nooit live gezien. Dat spijt me nog altijd. Wel heb ik ooit een lezing bijgewoond van Ernst van Altena die vertelde over zijn vriendschap met Brel. Het chanson Amsterdam is ontstaan na een bezoek van Brel aan Amsterdam. Samen met Van Altena belandde hij na een avondje stappen in de rosse buurt. Daar had je een kroeg, waar destijds nog zeelieden rondom de tap zaten en waar accordeon werd gespeeld. Die sfeer van de Zeedijk zo rond 1960 kom je ook tegen in de novelle La Chute van Camus. Het is een voorbije mannenwereld, waar na het zuipen nog met de vuist gevochten werd, een wereld die door Brel in dit chanson voor eeuwig is stilgezet. Misschien is het een lied dat in geen enkele taal te vertalen is, hooguit in plat Amsterdams.

Vorig jaar zag ik een documentaire op TV over Rod McKuen, ook hij was – net als Van Altena – een goede vriend van Brel. Een aantal van zijn chansons heeft hij in het Engels vertaald en ook gezongen, onder andere ‘Seasons in the sun’ (Le Moribond). Daar wordt het origineel niet veel beter van, integendeel. Voor zover ik weet heeft McKuen zich nooit aan ‘Amsterdam’ gewaagd en dat is maar goed ook. McKuen vertelde in die uitzending dat hij over enkele chansons van Brel beschikt die nooit zijn opgenomen. Onder andere – en je gelooft het niet – een tekst die Brel vlak voor zijn dood heeft geschreven en die gaat over zijn vermogen om intense vriendschap te hebben met mannen. Daar was hij aan toe, zei Mckuen, om juist daarover te schrijven.

Ook vriendschap tussen hetero-mannen kan een erotische lading hebben. Liefde is heimwee en in zijn diepste wezen is ieder mens biseksueel. Ook Brel dus, de grootste hetero die je maar denken kunt. Brel was in zijn relaties ook trouwer aan mannen dan aan vrouwen. Een paar van zijn mooiste chansons gaan ook juist over zijn vriendschap met mannen. Over Jef bijvoorbeeld die huilt omdat hij door een snol aan de dijk is gezet. Of anders wel ‘Jojo’, zijn roadmanager met wie hij door de jaren heen een intense vriendschap heeft onderhouden. Tot de dood van Jojo daar een eind aan maakte. Ik vraag me af wat Brel van de interpretatie van Douwe Heeringa had gevonden. Ik denk niet dat hij er veel waardering voor had gehad. Maar je weet het niet, misschien waren ze wel vrienden voor het leven geworden.