‘Stel dat de Leeuwarder Courant opeens ophoudt te bestaan. Hoe zou het leven in Friesland er dan uit gaan zien? Dit gedachte-experiment bracht mij onlangs tot een verhelderend inzicht. Friesland zou steeds leuker worden.’ Met deze pakkende zin begon mijn artikel ‘Verlos ons van de Leeuwarder Courant’ dat drie jaar geleden in De Moanne verscheen. Met zo’n zin begin je een goeie column. De openingszin moet meteen staan als een huis. De impact dan deze ‘column-achtige tekst’, zoals hij destijds werd genoemd, dreunt ook nog altijd na in de redactielokalen van de LC. Eigenlijk heeft deze krant zich van die schok nooit hersteld. Het zelfbeeld van de modale LC-redacteur heeft sindsdien een behoorlijke knauw gekregen en ook de krant zelf is stilaan een in identiteitscrisis beland.

De oplagecijfers belandden in een neerwaartse spiraal, al vond dat laatste mede zijn oorzaak in een landelijke trend. Het gaat niet goed met de dagbladpers en met de LC al helemaal niet. Internet rukt op. Op elk treinstation liggen tegenwoordig allerlei gratis bladen – vol met columns – en de meeste Nederlanders halen hun nieuws dan ook uit een ander medium dan een dagblad. Als ze daar al een vaste binding mee hebben, dan blijft dat steeds vaker beperkt tot een weekend-abonnement. En of dat allemaal nog niet genoeg is, worden veel lezers tegenwoordig zelf journalist door een eigen weblog te beginnen. De beste columns verschijnen tegenwoordig dan ook als log. Misschien had u het nog niet door, maar u leest momenteel een column, maar dat doet u niet in de krant.

Vandaag schrijft de hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, Rimmer Mulder, een paginagroot artikel over het fenomeen column. Op 28 maart a.s. gaan ze daar weer met zijn allen over praten in het locale debatcentrum De Bres. Vroeger ging een uitgeblust personeelsbestand nog wel eens pierewaaien in een vormingscentrum op een van de Waddeneilanden, maar tegenwoordig doe je dat anders. Je hangt gewoon je vuile was buiten, zodat dat Jan en alleman therapeutisch kan meevibreren. Alsof je als lezer niets beter te doen hebt. Bij de discussieavond in de Bres zullen enkele columns worden voorgedragen en er is volop gelegenheid voor debat, zo lees ik in de aankondiging. Dit incestueuze gekeuvel begint dus een traditie te worden.
.
‘Columns zijn voor luie mensen,’ beweert Rimmer Mulder. ‘Bij het moderne columnisme komen twee onuitroeibare menselijke eigenschappen bij elkaar: ijdelheid en luiheid’. Zoveel kritische zelfreflectie heb ik nog nooit zo beknopt geformuleerd gezien. Dat is niet alleen de makke van dit artikel – de auteur besloot zich tot een gemakzuchtige column te beperken, terwijl hij een diepgravende analyse van het fenomeen column voor ogen heeft gehad – het is ook het euvel waar de hele Leeuwarder Courant aan lijdt. Luiheid en ijdelheid, ik had het niet pakkender kunnen samenvatten. Bovendien presteert de heer Mulder het om de woorden ‘internet’ of ‘weblog’ niet één keer te noemen in zijn gemakzuchtige analyse. Hij is dus zelf niet alleen lui en ijdel, hij is ook nog stekeblind.

Ik heb in zijn krant nog nooit één spannende column aangetroffen. Het is allemaal provinciaal gepruttel, slappe praatjes van ijdele ego’s die nog te lamlendig zijn om ooit één priemende volzin op papier te krijgen, laat staan een scherpe of satirische uithaal. Is er ooit een politicus in een column van de LC hard aangepakt? Misschien voor het laatst in 1752, ik kan het me in ieder geval niet herinneren. De columns van de LC munten niet alleen uit in braafheid en onnozelheid, ze zijn ook laf. Nooit en te nimmer zal iemand met open vizier de frontale aanval kiezen. Er wordt alleen maar geslijmd, want alleen door te slijmen kun je columnist bij de LC worden.

Elke LC-redacteur droomt ervan om ooit nog eens een eigen column te krijgen, want alleen als columnist tel je echt mee. Er wordt dus om gevochten, die columns. Je moet dus heel aardig zijn voor de hoofdredactie, want die bepaalt wie uiteindelijk wordt uitverkoren. Je moet vooral ook niet te kritisch en eigenzinnig schrijven, want dan vlieg je er als columnist meteen uit. Dat laatste is zelfs Kees ’t Hart overkomen, de enige columnist die nog wel eens swingend uit de hoek kon komen. Al na een half jaartje kreeg hij zijn congé met een tweeregelig persoonlijk briefje van Rimmer Mulder. Zo doe je dat als hoofredacteur. Kwaliteitsbewaking heet dat.

Als je als columnist een politicus als partner hebt, is dat geen enkel probleem. Integendeel, zo hoor je nog eens wat. Toen ik in de Moanne erop wees dat Irene Overduin in een lastig parket zou komen doordat haar partner Tom van Mourik – die tegenwoordig als wethouder afkickt op Vlieland – tot wethouder van Leeuwarden was benoemd, waren de rapen gaar. Zittend achter de schminktafel voor een live uitzending van Factor Freed werd ik door Van Mourik, die om een andere reden in de uitzending was, bijna gesmeekt om toch vooral niet over dit hete hangijzer te beginnen. De verwevenheid van politiek en journalistiek is nog altijd het grootste taboe van Friesland.

Ik ben benieuwd of de lezer van de LC dit keer achteraf nog wat verneemt over hoe het daar in de Bres is toegegaan. Ik heb nog één advies voor die deelnemende navelstaarders die zich columnist plegen te noemen. Bedenk vijf criteria waar een echt goeie column aan moet voldoen. Als die opgave te moeilijk blijkt, dan raad ik enige oefenstof aan. Close reading bijvoorbeeld van mijn column-achtige artikel van destijds: ‘Verlos ons van de Leeuwarder Courant’.