Tweede van links: Ids Willemsma als atleet. Inzet: Foekje Dillema

Van de week hoorde ik dat Ids Willemsma een ontwerp heeft gemaakt voor een monument ter ere van Foekje Dillema. Zij is de atlete die in 1950 werd geschorst vanwege haar vermeende mannelijkheid. Foekje liep de 200 meter in 24,1 seconden. Ze was ze sneller dan wie dan ook, zelfs sneller dan Fanny Blankers-Koen. Maar de echtgenoot van Fanny, Jan Blankers, die bobo was bij de KNAU, haalde een smerige streek uit. Hij eiste een seksetest en Foekje viel door de mand. Tenminste zo verluidt de geschiedenis. Foekje kreeg de uitslag te horen op het station in Hilversum, terwijl ze op het punt stond met de Nederlandse atletiekploeg naar Frankrijk te vertrekken. Ze was diep beledigd en wilde het er nooit meer over hebben. Op 5 december j.l. overleed ze eenzaam een roemloos in haar geboorteplaats Burum in Friesland. Inmiddels is ze door de KNAU gerehabiliteerd. Ze is destijds op verkeerde gronden tot man verklaard. Tegenwoordig had ze gewoon door mogen lopen.

Dit schreef ik op mijn blog van 16 maart 2008. Foekje Dillema verdient een opera, zo luidde de titel van mijn betoog. Dat had ik niet zelf bedacht. Het was ooit een idee van wijlen Jaap Castelein die ik in mijn blog dan ook alle eer gaf. Ruim een jaar later, op 25 mei 2009, ontving ik een mailtje van Lowell Dykstra. Hij is componist. Ik had eerder van hem gehoord in het kader van het Frysk Festival 1990, toen hij een compositieopdracht zou krijgen, die door het NNO zou worden uitgevoerd, en die uiteindelijk niet is doorgegaan. Dat was nog in de tijd dat Jaap Castelein – als de spreekwoordelijke spin in het web – de leiding had over het Frysk Festival. In 1993 zou ik Jaap in die functie opvolgen.

Lowell Dysktra liet mij weten dat hij Foekje Dillema als onderwerp wilde nemen voor een compositieopdracht voor Soli Brass en koor. Hij had kennelijk mijn blog gelezen en had geen zin om voor de zoveelste keer het Friese landschap te bezingen door middel van een natuurgedicht. Hij vroeg mij of ik een suggestie had wie zo’n tekst over Foekje Dillema zou kunnen schrijven. Hij suggereerde zelfs dat ikzelf dat misschien zou kunnen doen. Nu vind ik schrijven best wel leuk en ik schrijf doorgaans over van alles en nog wat, maar een mens moet ook zijn beperkingen kennen. Ik heb dus de naam Bouke Oldenhof laten vallen. Dat leek me de meest voor de hand liggende optie, na het muziekspektakel ABE uit 1995.

Drie jaar later kreeg ik opnieuw een mailtje van Lowell Dykstra:

‘Om met Herman Gorter te spreken: ” Het ding is af “. Mijn nieuwste werk ” Draaf, Foekje. Draaf! is klaar om uitgevoerd te worden. Op bijgaande poster kun je lezen waar en wanneer……’

Zo raakte ik gaandeweg, tegen wil en dank, betrokken bij de nagedachtenis van Foekje Dillema. Maar dat verhaal is nog niet af. Gisteravond was ik aanwezig in een kantine op het Sportpark Nijlân in Leeuwarden. De buurtbewoners werden daar geïnformeerd over de plaatsing van het beeld Een ode aan Foekje Dillema van Ids Willemsma. Dat beeld zal een plaats krijgen bij de entree van het sportpark.

Dit beeld van Ids heeft een lange weg achter zich. Burum, de voormalige woonplaats van Foekje, wilde het niet hebben. Het beeld heeft zelfs een tijd naast het Museum Belvedère gestaan. Maar Staatsbosbeheer vond dat niet goed. Uiteindelijk belandde het bij Ids in de tuin. Na een dringend verzoek van Ids toonde wethouder Sjoerd Feitsma belangstelling om het beeld te herplaatsen bij het sportpark Nijlân, waar ook een atletiekbaan is van de de atletiekvereniging Leonitas. Foekje heeft daar weliswaar nooit gedraafd, maar het is wel een hele mooie en passende plek.

Geesje Jorna, vriendin van Foekje Dillema, gisteravond samen met Ids Willemsma

Ids had mij gevraagd of ik voor deze hoorzitting een powerpoint-presentatie wilde maken. Ids zelf hield een gloedvol betoog. Bijzonder was dat ook Geesje Jorna aanwezig was. Zij was ooit nauw bevriend met Foekje Dillema en heeft samen met Foekje nog in een estafetteteam gelopen. Geesje Jorrna vertelde een aantal ontroerende anekdotes over Foekje. Onder meer dat ze samen met Foekje in een hotelbed had geslapen. Zodoende kon ze met haar hand op haar hart bevestigen dat Foekje een echte vrouw was. Ze had alles wat een vrouw moet hebben. Zo hoor je nog eens wat.