Terugzien met andere ogen

Slide1

‘Huub Mous, kunsthistoricus, beschrijft op een filosofisch literaire manier zijn psychose uit 1966 – hij was toen 18 – in het licht van de snelle ineenstorting van het katholieke wereldbeeld dat hem zo vertrouwd was. Hij werd behandeld met neuroleptica en een slaapkuur. Ook dit bracht een snelle genezing van de psychose teweeg, waardoor hij zijn studies kon voortzetten en professioneel actief werd. De psychotische symptomen verdwenen echter nooit volledig. Zijn bijdrage is een rijk essay waarin fundamentele levensvragen, filosofie, religie en literatuur met elkaar in verbinding worden gebracht. Ik heb erg genoten van zijn sterk geschreven tekst met pareltjes van zinnen zoals ‘De mythologische rommelzolder van de klassieke mythologie levert nog altijd de meest adequate metaforen om de grondstructuren van de ziel voor de psychiatrie in kaart te brengen’ (p. 114).

Zie : hier

Bovenstaande recensie vond ik gisteren op internet. Een beetje laat, want ik heb hem destijds gemist. Het is wonderlijk om dit terug te lezen omdat het boek waar het over gaat opeens zo ver weg lijkt. Drie jaar geleden alweer verscheen Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose. Vorig jaar verscheen Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering. Daarmee leek voor mij een tijdperk afgesloten. Mijn bijdrage aan Tegen de tijdgeest maakte oorspronkelijk deel uit van het manuscript van Modernisme in Lourdes. Het geheel werd dus uiteindelijk een tweeluik. Toch is het karwei nog niet geklaard. Het derde deel in deze serie hoop ik begin volgend jaar af te ronden. Dat boek heeft als voorlopige titel: Blokken aan de horizon, Fries modernisme in de jaren zestig. Daarmee zal mijn trilogie over de jaren zestig dan eindelijk compleet zijn.

Momenteel lees ik het prachtige boek van Louis Sass, Madness and Modernism, Insanity in the Light of Modern Art, Literature and Thought (1992). Ik had er al veel over gelezen, maar nog nooit het boek zelf gelezen. Veel thema’s die mij de laatste jaren hebben bezig gehouden komen in dit boek samen, zoals modernisme, psychose, schizofrenie en secularisering. Gisteren vond ik op YouTube ook het interview terug dat Gryt van Duinen vier jaar geleden met mij heeft gehad. Die uitzending dateert van december 2010. Alles moest toen nog gebeuren, maar alles was toen ook al in de knop aanwezig.

Opeens realiseerde ik mij dat ik in de afgelopen jaren eigenlijk steeds met hetzelfde thema bezig ben geweest. Terugzien op de jaren zestig vanuit de ervaring van een psychose. Op een of andere manier – zo besef ik steeds meer – heeft dat alles iets te maken met een verstoorde balans tussen twee hersenhelften. Maar wat? Dat is een lang en lastig verhaal. Hoe dan ook, alles wordt anders als je met andere ogen gaat zien.

Louis Sass schrijft:

‘When one looks back from schizophrenia and again at modernism, one may well wonder wether one is seeing quite the same modernism as before.’

3 Reacties »

  1. Wiersma

    20 december 2014 op 02:40

    Als ik alles moet samenvatten in dit verhaal en filmpjes en moet herleiden tot wat het is dan zijn er drie woorden die bij mij boven komen poppen: (verstoorde) patronen, disruptive (events of technology) , en LSD.

    Al dan niet tesamen vormen die gevolgen waar je never ever uitkomt.

    Bijvoorbeeld.

    Het patroon van opvoeding/de kerk.
    The disruptive event van secularisering en modernisme.
    The disruptive technology van de TV.

    Deze resulteerden zeg maar in een psychose wat te vergelijken is met een LSD trip. Met dit verschil: een LSD trip houdt op als het pilletje is uitgewerkt.

    Een psychose gaat door.
    Maar… de secularisering en disruptive technology en daarbij horende events en gebeurtenissen gingen OOK door.

    Hierdoor kom je in een oneindige loop terecht die niet prettig is.
    Een kringloop.

    Zie daar maar eens uit te komen.

    Dat lukt dus niet.
    In feite is ‘alles slecht’. Of: niet zo als het hoort of bedoeld is/was.

    Hoe haal je iemand of jezelf uit zo’n loop?
    Lastig. Je zult iemand zijn voorgeprogrammeerde perceptie op de wereld en het bestaan moeten herprogrammeren.

    Doe je dat met rust? Met pillen? Begeleidende gesprekken?
    Maar wat is nog waar(heid)? Wat is de basis? Wat is de zin van het leven? Wat is het doel van het leven?

    En dat moet je allemaal maar bedenken terwijl je nog steeds op een trip zit. Dat is een ONMOGELIJKE opgave.

    Zowel LSD als psychose verstoren het electro-chemische proces in je brein tussen waarneming en interpretatie.
    Sterker nog, de waarneming (rechter brein) is al verstoord, laat staan de verwerking van gegevens (linker brein).

    Bagger in = bagger uit.

    Ik kan me voorstellen dat je naarstig op zoek gaat naar een basis. Wat is werkelijkheid. Reve deed dat ook. Een continu zoektocht en er maar niet uitkomen. Vaak/soms uit zich dat dan in een vlucht in drank of drugs of andere extremen. Oftewel: de hersens , het eeuwige denken uitschakelen.

    Wat mij betreft zou elke GOEDE psychiater ten minste een paar keer LSD of aanverwante drugs hebben moeten gebruikt om te begrijpen wat het is.

    Het zou maar zo kunnen dat LSD en pyschose het rechterbrein bijna volkomen uitschakelen (de triggers dus, met name je ogen en oren) en je linkerhersenhelft die foutieve data op zijn eigen manier gaat ‘verwerken’.

    Het zou OOK kunnen dat de brug tussen links en rechts verstoord wordt (slechte contactpuntjes) maar dat denk ik toch minder. Dat zou namelijk betek3nen dat de FOCUS (rechterbrein) nog wel goed is, maar dat de dataprocessing verstoord is (linkerbrein)

    En Huub is door LeRoy niet voor niks, al dan niet geinig bedoeld, ‘dolende ridder’ genoemd.
    Een dolende ridder heeft geen focus.

    Die zoekt zijn hele omgeving of brein maar ‘at random’ af in de hoop daar ‘in the proces de sleutel’ te vinden.

    Reve is daarbij ook een uitstekend voorbeeld van iemand die iets zocht, niet weet WAT ie zocht en al helemaal niet WAAR ie dat dan zou moeten vinden. Uiteindelijk ga je je dan maar aftrekken tegen een Mariabeeld, want wie weet helpt dat dan.

    Kijk. De Leftbrainies vinden dat dan ‘kunst’. Maar ja, het is pure wanhoop natuurlijk. Geen kunst. De ‘kunstenaar’ gebruikt dit om zijn pure wanhoop te verbloemen.

    En mensen die nogal een gestructureerd leven hebben met weinig fantasie en spanning vinden iets wat absurd is al gauw kunst want ‘anders’. Een kunstenaar moet lijden nietwaar?

    Nee. Een kunstenaar MOET helemaal niet lijden. Een kunstenaar MAG lijden. Als ie dat zelf wil.
    En trouwens, hoeveel kunstenaars, schrijvers, muzikanten ed gaan niet aan de drugs?

    Domweg om hun linkerbrein te stimuleren en hun rechterbrein uit te schakelen. Fantasie versus realiteit.
    Kunst is immers ook het spelen met de balans tussen die fantasie en werkelijkheid. Realiteit valt moeilijk op te rekken, dan kan hooguit door de PERCEPTIE van de realiteit op te rekken.

    Voorbeelden: fotomanipulatie, video/beeldmanipulatie, audio manipulatie, nieuwsmanipulatie etc.

    Vroeger had de kerk die taken. Manipulatie door het woord versterkt door beelden, een boek, architectuur en wekelijkse toneel opvoerinkjes.

    Tja, als je klein kind bent: met zoveel verbaal en beeldend geweld: wie zegt dat dat GEEN waarheid is?
    Als iedereen beweert dat god bestaat, wie ben jij dan wel niet om te beweren dat ie niet bestaat en dat hele sprookje een hoax is?

    Het is ook vreselijk lastig te beseffen dat jouw hele omgeving in feite ‘aan de drugs is’ of volkomen gebrainwashed, of gehypnotiseerd, behalve jijzelf.

    “Zij zijn met velen en jij staat alleen”.
    Hoe vertel je iemand dat ie volkomen gehypnotiseerd is terwijl ie volkomen gehypnotiseerd is?

    Hoe vertel je iemand waarbij iemands ratio (waarneming, rechterbrein) volkomen is uitgeschakeld dat zijn ratio het niet meer doet?

    Het komt zo op mij over dat we nu meer dan ooit in een wereld leven waarin de ratio volkomen is/wordt uitgeschakeld.
    Kijk maar willekeurig TV (disrupting tech, remember?) .

    Alles gaat over EMOTIE. MH17, Timmerfrans bijvoorbeeld. Politici die zo ‘begaan met u zijn’. Ondertussen slopen ze de hele economie en maken iederéén arm.

    Wilders en Fortuyn zijn/waren rechterhersenhelft politici.
    Gevolg: demonisering en dood.

    Elke vorm van logica wordt heden ten dage uitgebannen.
    Politicus tegen pastoor: “Hou jij ze dom? Dan hou ik ze arm”.

    De media hebben de taak van de kerk overgenomen.
    Kranten kopen, journaal kijken, DWDD, Tan en zo houden je dus dom zonderdat je het zelf in de gaten hebt.

    En weet je wat de grap is: met name INTELLECTUELEN(!!!) trappen hierin! Mooi man.

    Gelukkig ben ik geen intellectueel.
    Overigens schijnt het gemiddeld 20 jaar (…) te kosten VOORDAT ze hier zelf achterkomen.

    Probeer een intellectueel maar eens te overtuigen dat de aarde niet opwarmt door man-made CO2 : lukt je niet. Punt is: ze hebben – op hun manier- zoveel tegenargumenten, zijn zo verguld van hun eigen intelligentie, dat ze niet openstaan voor ‘andere meningen’.

    Net als vroeger bij de kerk dus…
    In dat opzicht herhaald de geschiedenis zich.

    Niet voor niks is het brein momenteel het laatste bastion van de wetenschap. Zo langzamerhand hebben we de technologie om het brein te repliceren. Moeten we wel eerst weten hoe het nou precies werkt en hoe het te manipuleren is. Als een drone zeg maar.

    Wel, daar wordt hard aan gewerkt. In ALLE opzichten.

    Patroonherkenning, kringlopen, disruptive en GGD.
    Zijn voor mij dé woorden voor 2015.

    Het patroon van deze woorden is dat zij allen nogal rechterhersenhelft zijn. Sorry voor de lefties hier.

    Alles herleiden tot wat het is. Nuchterheid.
    Boerenslimheid. Niet piepen maar pijpen.
    Pek en veren voor valse profeten en dubbele agenda’s.

    Wie weet. Is dat wel de GGD van de ‘Mienskip’.

    Ach, nou ja, toe maar…

  2. Huub Mous

    20 december 2014 op 06:56

    Interessante reactie. Toch ligt hier een misverstand. Het gaat mij niet om het ‘at random’ zoeken naar verbanden tussen tijdgeest en psychose, of om een verklaring van een specifieke psychose uit de tijdgeest waarin hij zich aandiende. (m.a.w.: de focus-loze dwaaltocht van de ‘dolende ridder’). Maar juist omgekeerd: Het gaat mij om de vraag, hoe een neurologsiche verklaring van de psychose in zijn algemeenheid een andere blik kan werpen op wat het modernisme (in casu: de jaren zestig) in wezen betekend heeft.

  3. Wiersma

    21 december 2014 op 00:41

    Helemaal begrijpen doe ik je reactie of vraag niet helemaal.

    Maar laat ik de titel van dit onderwerp er eens bij pakken:
    ‘Terugzien met andere ogen’.

    Natuurlijk heb je geen oogoperatie ondergaan, kijk je nu met de ogen van een kat of zo. Je kijkt nu met een ander patroon, ofvanuit een andere hoek of tijdsverschil naar een gebeurtenis.

    OF vanuit je geheugen. Waarbij het de vraag is in hoeverre dat geheugen niet in bepaalde vorm al distruped door nog weer andere gebeurtenissen.

    Nou weet ik niet precies wat er allemaal met je gebeurd is vroeger,
    maar het lijkt me duidelijk dat er toendertijd in JOUW ogen, in jouw werkelijkheid, vaste patronen ineens van een klif vielen, de diepe duisternis in.

    Het brein zal er alles aan doen om andere patronen te vinden die zekerheid en stabiliteit bieden. Daarvoor schiet het alle kanten op, zoekt in uitersten om die patronen maar te herkennen als ‘zekerheden’. In feite zoekt het brein naar waarheden. Vaste grond onder de voeten.
    Een brein wat geen idee heeft van waarheden of zekerheden moet continu in staat van fight, flight or freeze staan, wat zéér vermoeiend is.

    Het volgende zou maar zo kunnen: het waarnemen, de data input van je zintuigen doet het nog wel gewoon, maar je linkerbrein slaat op hol in de dataverwerking.

    LSD werkt ongeveer ook zo.
    Mede hierdoor kun je je ook niet goed meer focussen of focus je je op iets wat totaal irrelevant is, of wordt de gehele omgeving één grote focus, waardoor bijzaken niet meer van hoofdzaken kunnen worden gescheiden. Zoiets als bij autisme.

    Ik heb zelf eens tussen een schietpartij gestaan, me volkomen onbewust van de gevaarlijke situatie want voor mijn part zag ik een mooi vlindertje op een hekje oid.

    Maar goed, als je bewust LSD neemt, zie je dat als een ‘ontspanning’.
    Een film in je hoofd met uitkomst onbekend. Na een paar uur is het weer uitgewerkt, dus geen reden om totaal in paniek te raken. Overigens deden we dat altijd met een groepje, dus er was iets van backup, veiligheid en vertrouwen voor als het misging.

    Dat heb je niet als je een psychose hebt: je kunt maar zo alleen zijn, en of met mensen om je heen die geen idéé hebben wat je aan het doen bent. En het houdt niet op he?
    Dat is geen ontspanning meer, dat is zeer beangstigend.

    Ik weet niet of ik je vraag goed heb begrepen.
    Een psychose is naar mijn mening ook een soort van (mentaal) overlevingsmechanisme. Als je ineens in een wereld(beeld) komt die totaal disrupted is.

    Voorbeeld: stel dat ineens zomaar -poef… alle verkeersborden, richtingaanwijzers, stoplichten verdwenen zouden zijn. Plus alle verkeersregels, en zelfs dat ineens niemand meer weet of je nou links of rechts moet rijden, links of rechts voorrang heeft etc.

    Je kunt je wel voorstellen dat het verkeer, zeker in drukke binnensteden, in no time vast zit.
    Alle zekerheden zijn weggevallen.

    De enige zekerheid die je wél hebt is dat je in potentieel gevaar bent.
    Want immers, iemand kan je zomaar aanrijden, want misschien maak JIJ wel een verkeersfout zonder het te beseffen.
    Maar het kan ook dat JIJ het wel goed doet maar een ander een fout maakt. Dus wat is zekerheid? Wat is de basis?
    Dodelijk vermoeiend voor het brein.

    Ander voorbeeld: de dam schreeuwer. Koningin wordt snel afgevoerd, iedereen in paniek, mensen vallen over elkaar heen, want het was een zeer disruptive moment. Sommige omstanders schieten in de freeze modus, anderen weer in de fight (maar tegen wie?) en weer anderen in de flight.
    Je zou kunnen zeggen: tijdelijke psychoses.
    Het denkende brein wordt uitgeschakeld, het oerbrein ingeschakeld, en het linkerbrein verzint de meest ergste situaties die mogelijk kunnen zijn.

    Anders gezegd: hun ‘normale’ denkwijzen, wereldbeeld, zienswijzen, waarneming, wordt in één seconde onderuit gehaald.
    Gevolg: chaos.

    Verder spelen bij een psychose misschien nog wel een paar zaken mee die hieraan voorafgingen.

    Angst bijvoorbeeld. Maar nog geen idee angst waarvoor.
    En angst zet je in een continue stress modus. Kort durende stress is goed voor overleving en prestatie, langdurige stress is echter heel slecht. Want je spieren gaan spannen, (fight or flight modus) en knijpen je aderen dicht(er). Hierdoor slechtere stofwisseling, en met name slechter zuurstof transport.

    Minder zuurstof naar je hersenen verstoort je heldere denken. Het schijnt dat mensen die bijna verdronken zijn ‘prachtige beelden zagen’ vlak voordat ze gered zijn. Misschien doen om die reden sommigen ook wel aan wurgsex. En nee, ben bij beide niet bereid om dat eens uit te proberen.

    Als je kijkt naar de medicatie voor psychoses zijn die ook gebaseerd op: slapen (brein uitschakelen/rust geven), medicijnen die het brein uitschakelen en of in een prikkel arme omgeving. En veel gesprekken met een ‘expert’, om een NIEUWE werkelijkheid/zekerheid in dat brein te planten. Herprogrammeren dus eigenlijk.

    En liefde en genegenheid en begrip natuurlijk, want die vormen per DEFINITIE een stabiliteit, basis en zekerheid.
    Als het maar echt is. En niet ook nog gespeeld, nep of een leugen.

    Maar nogmaals, volgens mij is een psychose grotendeels een soort van overlevingsmechanisme. Als zekerheden of bepaalde patronen wegvallen gaat het brein op zoek naar andere zekerheden of patronen. Kan het die niet zo snel vinden, gaat het steeds sneller op zoek tot het mogelijk op hol slaat.

    Bij een computer druk je dan op de reset knop, en start je het systeem even weer fris op. Bij een brein is dat lastiger want dat gaat nooit helemaal ‘uit’.
    Mogelijk dat ze daarom electroshock therapie gaven, een soort ‘reset’ van het brein, net zoals de defibrillator voor het hart.

    Verder is ook bekend dat het brein volkomen in extase kan geraken. Hetzij door liefde (wat blind maakt) hetzij door guru’s of andere ‘wijsgeren’. Vaak met religie te maken. Of hypnose.

    Het brein IS dus in feite uit te schakelen of te manipuleren.

    Over de perceptie van (het al dan niet terugkijkend op de jaren 60)
    kan ik me het volgende voorstellen.

    Stel. Je hebt vier personen.
    Allemaal dezelfde leeftijd als Huub.

    De een is Huub.
    De tweede is een nuchtere Fries.
    De derde persoon is nagenoeg hele dagen zo stoned als een aap.
    De vierde is John Lennon.

    Ga je twintig jaar later terugkijken op die periode krijg je vier totaal verschillende uitkomsten denk ik.

    Verder moet je superbelangrijke factor niet vergeten: geld.
    Modernisme kon bestaan dankzij GELDLENINGEN!(…)

    Immers, na de oorlog was elk land in principe helemaal (financieel) uitgeput. Niet alleen door de oorlogskosten zelf, maar ook door kosten van wederopbouw.

    Doordat de banken toen de geldkranen op oneindig zetten, ontstond er welvaart. Kunstenaars KONDEN door subsidie ongebreideld kunst gaan maken.
    Oftewel: er was domweg geld om het linkerbrein alle kanten op te laten stuiteren. Dat uitte zich natuurlijk in diverse kunststromingen en architectuur, economische groei etc want er was domweg GELD voor.

    Anno NU draaien ze de geldkranen echter weer dicht.
    Mede daarom is kunst en economische groei nu ook tanende.

    Maar goed, ik stop nu maar, ik sluit niet uit dat dit een lame reactie is. Wat ik nog wel weet is dat mijn brein (en die van anderen ook) op LSD ook geheel ANDERE patronen zag. Patronen waar je al tien jaar lang voorbij was gefietst en het nooit zag.

    Bijvoorbeeld: prachtige gevels van gebouwen of zo.
    Of de immense lelijkheid,soberheid of triestheid van een bepaalde straat, noem maar wat.
    Of dat een onzeker persoon op LSD ineens helemaal los kwam.
    Alsof verborgen labyrinten ineens losgeweekt werden.
    Maar ook dat zekere personen ineens behoorlijk in de war of stress raakten. Of bleven ‘hangen’ in iets.

    Nou ja, en en en en en.

    Ook aardig om even te lezen:
    http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2014/12/hans_jansen_projectie.html

Laat een reactie achter

(verplicht)

(verplicht, wordt nooit weergegeven)