Dit boek gaat over het bekeringsproces als spiegelbeeld van het proces van geloofsafval. Op de achtergrond speelt de gedachte, die ooit door de psychiater H.C. Rümke is verwoord, dat psychotische ervaringen soms nauwe verwantschap vertonen met de geestelijke crisis die iemand kan doormaken bij een proces van bekering of geloofsafval. Dit soort ervaringen kunnen voor het persoonlijke leven van grote betekenis zijn en na afloop een intens gevoel van verlangen of nostalgie oproepen.

Het vertrekpunt van mijn betoog is mijn eigen psychose in de jaren zestig die verband hield met een abrupt afscheid van het katholicisme. Dit snelle proces van geloofsafval wordt afgezet tegen het bekeringsproces van Gerard Reve, die evenals ik in 1966 in een psychiatrisch ziekenhuis belandde. Daarbij dient de vraag zich aan waar de grens ligt tussen mystiek en godsdienstwaan. Is die grens nog wel te trekken in de context van het grote transformatieproces dat zich in de jaren zestig heeft voltrokken?

In het boek wordt een beeld geschetst van de culturele ontwikkelingen in Nederland in de tijd van de wederopbouw, vooral de secularisatie en de diep grijpende gevolgen daarvan. Ook de snelle veranderingen binnen de katholieke geestelijke gezondheidszorg (o.a. Trimbos, Terruwe) komen hierbij aan bod. Het geestelijke werd psychisch en de psychiater kreeg de rol toebedeeld van de biechtvader. Daarnaast wordt ingegaan op de verbanden tussen religie en psychologie, die in het werk van Jung naar voren komen. Jung speelde voor Reve een belangrijke in het proces op weg naar zijn bekering. Voor mijzelf kregen de ideeën van Jung juist betekenis na mijn afscheid van de religie.

Een deel van het hoofdstuk ‘Bekering en geloofsafval ’ verscheen eerder in De Gids (2010/2) onder de titel ‘Secularisering en geestesziekte’, en in mijn bijdrage in het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose, dat in 2011 verscheen bij Uitgeverij Candide, met Egbert Tellegen en Daan Muntjewerf als medeauteurs. Het hoofdstuk ‘Visioen en transformatie’ is een enigszins bewerkte versie van een lezing die ik mocht houden op het symposium Transformaties dat op 8 februari 2013 in Utrecht werd gehouden en georganiseerd werd door de Stichting Filosofie en Psychiatrie.

Recensies:

Kees ’t Hart in De Groene Amsterdammer

Wim Schrijver in de Leeuwarder Courant

Coen Wessel in In de Waagschaal (tijdschrift voor theologie)

Bert Boelaars op de site Nader tot Reve

Jos Heitmann op zijn weblog***

Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering, Uitgeverij Aspekt, 2014,  371 pagina’s, prijs 22.95 euro. U kunt het boek bestellen door een mail met uw naam en adres te sturen naar:

huub [apenstaart] huubmous [punt] nl

U krijgt het dan per omgaande en zonder portokosten thuisbezorgd.