Het was me het avondje wel gisteren. Na een eenvoudige doch voedzame maaltijd zou ik zou juist een tweede glas Marc de Bourgogne inschenken, toen de telefoon ging. Het was een journalist van de Leeuwarder Courant. Wat ik van Fitna vond? Hoezo Fitna? Die staat al sinds zeven uur online! Jezus, dacht ik, zit ik eventjes niet achter mijn computer en dan slaat die Wilders toe. Heeft ie me dus toch te grazen. ‘Ik bel u over een uurtje terug om u commentaar te horen’, werd mij nog snel te verstaan gegeven. Zo kwam het dat de fles Marc weer in de kast ging en ik doorklikte naar www.lieveleak.com om te zien wat er loos was. Dat viel niet mee. Om de vijf seconden liep de film vast, zodat ik steeds weer moest doorstarten. Uiteindelijk heeft het zo’n veertig minuten geduurd voordat ik bij het einde was. Toen ging opnieuw de telefoon. Het was Jacob van Essen van fotobureau Het Hooge Noorden. Of hij even langs mocht komen voor het maken van een foto. ‘Wel ja, doe of je thuis bent’, liet ik hem weten. Vijf minuten later stond hij al op de stoep. Zijn flitsapparaat weigerde wel twintig keer. Maar uiteindelijk stond ik dan op de kiek. Koptelefoon op het hoofd en kijkend naar Fitna. Het resultaat is vandaag in de krant te zien.

Ik probeerde snel wat aantekeningen te maken. Zo noteerde ik nummers van verzen en soera’s uit de Koran. Het viel me op dat sommige vertalingen wat anachronistisch waren. Het woord ‘terroriseren’ bijvoorbeeld komt in de Koran niet voor. Maar voor de rest leek het mij weinig verontrustende teksten, tenminste voor wie de Koran niet verontrustend vindt. En dat zijn er heel wat in Nederland. Geert Wilders is immers verontrustend en niet de Koran. De beelden lieten verder weinig nieuws zien. Het was een vrij schoolse compilatie aan gruwelijkheden die iedereen na vijf minuten googelen zo op internet kan terugvinden. De wijze waarop alles aan elkaar was geplakt kwam op mij vrij schools en braaf over. Geert Wilders is geen Michael Moore, dacht ik nog. Die had het wel anders aangepakt. Anderzijds kon je ook niet zeggen dat er filmisch veel gemanipuleerd werd. Het was vooral een droge opsomming van feiten en beelden over de donkere kant van de islam. Nogmaals, voor wie die donkere kant niet wil zien, was de film misschien demagogisch en haatzaaiend. Ik heb het er niet in kunnen zien.

Het venijn zat natuurlijk in de staart. Daar werd eerst een grapje uitgehaald met het uitscheuren van bladzijden. Het geluid, dat daarbij te horen was, bleek uiteindelijk van een telefoonboek afkomstig te zijn. Een beginnersgrap, zo te zien. Dat soort effecten zie je veel bij inzendingen voor de Kunstbende. Maar de laatste regels die langzaam over de het scherm gleden logen er niet om. Ik kon ze niet letterlijk herhalen, want daarvoor gingen ze net iets te snel, maar het was duidelijk dat de islam hier werd neergezet als een gevaarlijke ideologie. Er werden vergelijkingen getrokken met de val van het nationaal socialisme in 1945 en het communisme in 1989. De islam zou er op uit zijn om de cultuur van het westen te vernietigen. Onze vrijheid is in het geding. Stop de islamisering van Nederland. Het was geloof ik Pim Fortuyn die dat in 1997 voor het eerst bijna letterlijk zo beweerde. Zijn boekje, dat toen een bestseller werd, ging overigens heel wat verder dan deze korte statements van Geert Wilders. Een storm in een glas water dus, zo luidde mijn conclusie.

Vervolgens heb ik de tv aangezet om alle commentaren te volgen. Balkenende sprak zoals we van hem gewend zijn. Onbeholpen en houterig. Hij probeerde de zaak wat te sussen en zat duidelijk verlegen met het feit dat de film zo meeviel al met al. Waarom dan zo’n ophef vooraf? Waarom spreken van een ‘forse crisis’, als je de inhoud van de film nog niet eens kent. De fout zat hem hier in, dat de regering de internationale verontwaardiging vooraf als een feit op zich zelf heeft opgevat. Die situatie werd als een gegeven en onontkoombare werkelijkheid beschouwd. Zo werd een hype tot realiteit gepromoveerd en waren het de media die gingen regeren in plaats van de regering zelf. Op één punt in zijn toespraak ging Balkenende werkelijk in de fout. Hij zei zoiets dat niet de Koran als religie verkeerd was, maar dat er mensen waren die daar verkeerd mee omgingen en die deze religie misbruiken voor haat en onverdraagzaamheid. Religie op zich is dus per definitie niet verkeerd, maar de wijze waarop er mee wordt omgesprongen kan verkeren.

Dat laatste is een tragische misvatting die door Wilders terecht aan de kaak wordt gesteld. Het probleem zit hem in de Islam zelf. De islam is niet alleen een religie, maar ook een ideologie die wereldwijd streeft naar invoering van de sharia. Dat is een wetsysteem dat in veel opzichten strijdig is met de internationaal vastgelegde rechten van de mens. Dat er ook een gematigde islam bestaat en dat veel moslims onze westerse waarden en democratie volledig respecteren, neemt niet weg dat de islam nog altijd een ideologische kern heeft waaruit zeer kwalijke conclusies kunnen worden getrokken. De Koran zet categorisch aan tot geweld en veel moslims zijn niet bereid om die opruiende teksten met een korreltje zout te nemen. Juist in Europese landen waar veel jongere allochtonen in een geestelijk vacuüm kunnen raken tussen traditie en assimilatie wordt men niet zelden vatbaar voor een radicale interpretatie van de Koran. Internet en andere moderne communicatiemiddelen verspreiden die kwalijke ideeën en er is dus wel degelijk sprake van een gevaar dat vanuit de gematigde islamitische wereld te weinig wordt onderkend.

Kortom, de vrijheid van godsdienst is heilig in Nederland en dat belemmert velen om de islam niet alleen als een religie te zien, maar ook als een potentieel gevaarlijke ideologie. Wilders heeft daarop gewezen op een wijze waarop weinig valt af te dingen. Iedereen die zich hierover vooraf heeft opgewonden, of nog steeds opwindt, strooit zichzelf zand in de ogen. Eens stoet van commentatoren probeerde de zaak te verduidelijken, waarbij telkens weer een grote bezorgdheid werd geuit over de grote meerderheid van moslims in Nederland die geen denkbeelden heeft zoals Wilders die met de islam verbindt. Hoe komt het dan toch dat die grote meerderheid van moslims zo weinig openlijke verontwaardiging toont over die radicale denkbeelden van een minderheid? Waarom telkens maar weer die beschermende toon ten aanzien van de gematigde moslims, terwijl er wel degelijk sprake is van een probleem? Job Cohen presteerde het zelfs om in één adem zijn afschuw uit te spreken over de moord op Theo van Gogh en vervolgens de gematigde moslims in bescherming te nemen tegen de aantijgingen van Geert Wilders. De boel bij elkaar houden betekent dus ook de boel onder het tapijt vegen.

Om elf uur werd ik teruggebeld om mijn mening te geven. Ik probeerde zo goed en zo kwaad te verwoorden wat ik ervan dacht, maar ik weet niet hoe dat over kwam. ‘Wilders heeft een punt’ zo concludeerde ik. Maar tegelijk dacht ik, waar maak ik me eigenlijk druk om. De media regeren en de media blijven regeren. Ik ging naar bed om mij over te geven aan een droomloze slaap.

12.00 uur

Asing Walthaus belde. Of ik nog bij Keunstwurk werkte. ‘Nee’, zei ik, ‘ik ben al maanden met pensioen.’ ‘Dat dacht ik al’, zei Asing, ‘maar dan staat er wel een foutje in de krant. Ze hebben je functie bij Keunstwurk erbij vermeld, dat had niet zo gemoeten. Ik zal zorgen dat het in de volgende editie hersteld wordt.’ Keurige jongen die Asing. Hij spreekt altijd met twee woorden en checkt ook altijd alles dubbel, zoals dat een goed journalist betaamt. Maar goed ook dat hij dit foutje herstelt, want mijn voormalig directeur van Keunstwurk zou dit niet leuk vinden. Zij krijgt als niet-inwoner van Leeuwarden vast de eerste editie in huis. In het verleden liet ze mij herhaaldelijk en nadrukkelijk weten dat ik mij niet correct gedroeg in de publiciteit en zo de naam van Keunstwurk in diskrediet bracht.

Ze ging zelfs een keer praten met de hoofdredacteur van de LC om uit te leggen dat Keunstwurk het allemaal niet zo bedoeld had zoals ik het had voorgesteld. Mijn gedrag in de publiciteit was haar een doorn in het oog. Het heeft me zelfs twee officlële waarschuwingen opgeleverd die mij per aangetekende brief werden thuisbezorgd. Als ze dit leest, dan springt ze vast uit haar vel en stuurt ze dan toch nog die derde officiële waarschuwing, die – zij het na sluitingstijd – alsnog tot mijn oneervol ontslag zou leiden. Maar het was een foutje (oeps, kan gebeuren), dat ook bij deze hier is rechtgezet. Ik spreek op persoonlijke titel en niet namens welke organisatie dan ook. En zeker niet namens Keunstwurk. Dat heb ik nooit gedaan en zal ik ook nooit doen, laat dat voor eens en altijd duidelijk zijn.